Saga - 2016, Síða 200

Sverrir kristjánsson, ÖRLAGAÞÆTTIR. Forlagið. Reykjavík 2016. 468
bls. Guðmundur Andri Thorsson, „Fylgt úr hlaði“, bls. 7–10.
Örlagaþættir Sverris kristjánssonar tilheyra þeirri grein þjóðlegs fróðleiks
sem nefnd hefur verið sagnaþættir. Íslensku sagnaþáttunum hefur gjarnan
verið skipt í tvennt, eldri þættina þar sem leitast er við að halda til haga
ýmiskonar fróðleik og heimildum. oftar en ekki fjalla þeir um efni sem eru
nálægt höfundunum í tíma og þeir hafa jafnvel sjálfir orðið vitni að eða hafa
um þær nokkuð áreiðanlegar munnlegar heimildir. Meðal höfunda sem falla
í þennan flokk eru þeir Gísli konráðsson, Bólu-Hjálmar og Brynjúlfur frá
Minna-Núpi þótt hann sé nokkru yngri en hinir tveir og nýti einnig ritaðar
heimildir.
Seinni flokkurinn hefur verið kallaður heimildaþættir vegna þess að
höfundar þeirra leita oft fanga langt aftur í aldir, jafnvel til miðalda, og
byggja fyrst og fremst á rituðum heimildum, prentuðum eða óprentuðum
svo sem sendibréfum. Höfundar sem fylla þennan flokk voru gjarnan
mennta menn af einhverju tagi, oft blaðamenn, og má þar nefna sem dæmi
þá Árna Óla og Jón Helgason ritstjóra.
Meðal afkastamestu höfunda í þessum flokki voru þeir Sverrir krist jáns -
son og Tómas Guðmundsson. Samvinna þeirra hófst þegar Sigurður Arn -
alds ritstjóri fór þess á leit við þá að þeir legðu til efni í tímarit sem hann gaf
út og nefndist Satt. Satt var gjarnan sett í flokk með þeim tímaritum sem
kallaður var sjoppubókmenntir eða „pulp“ á ensku en þar í flokki voru
tímaritin Sjón og saga og Tígulgosinn en það síðarnefnda birti aðallega ljós -
blátt klám. Satt skar sig nokkuð úr þessum tímaritum, vegna þess að það
fjallaði einkum um íslenskt efni, og varð fljótt geysivinsælt, ekki síst vegna
sagnaþátta þeirra Sverris og Tómasar. Þeir voru svo gefnir út í bókarformi
á árunum 1964–1973 undir samheitinu Íslenskir örlagaþættir og voru oft í
hópi metsölubóka og eru enn víða til á heimilum. Þar sem Íslenskir örlaga -
þættir eru löngu uppseldir fer vel á því að gefa út þetta úrval sagnaþátta
Sverris kristjánssonar.
Í aðfaraorðum Guðmundar Andra Thorssonar kemur ekki fram hvaða
viðmið hann notaði til að velja þættina, en það skiptir litlu máli því þeir
þættir sem hér birtast eru bæði fjölbreyttir hvað efni varðar og ná yfir langt
tímabil, ríflega 300 ár. Allir eru þessir þættir áreiðanlega í hópi bestu sagna -
þátta Sverris. Þáttunum er raðað í tímaröð og fjallar sá fyrsti um Hallgrím
Pétursson og sá síðasti um Þorvald Björnsson á Þorvaldseyri. Þrír þáttanna
fjalla um skáld, þá Hallgrím, Bjarna Thorarensen og Bólu-Hjálmar. Hinir
þættirnar fjalla síðan um fjölbreytilegt efni, svo sem brogaðan íslenskan stór-
höfðingja og valdamann, draugagang, dapurleg ævilok Hafnar stúdents og
illa meðferð á niðursetningi. Tveir fjalla um afbrot og svo að síðustu um
ævintýralegt lífshlaup Þorvalds á Þorvaldseyri.
ritdómar198
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 198