Saga - 2016, Blaðsíða 201

oft má greina hvaða heimildir höfundur nýtir þótt þess sé ekki getið
sérstaklega enda var slíkt ekki siður hjá þeim sem rituðu slíka sagnaþætti.
Svo dæmi sé tekið byggir Sverrir þáttinn um Hallgrím Pétursson á rann-
sóknum Magnúsar Jónssonar dósents sem og þjóðsögum og munnmælum.
Þátturinn um odd lögmann Sigurðsson byggist á skrifum þeirra Grunna -
víkur-Jóns og Jóns J. Aðlis um odd, þátturinn um Bólu-Hjálmar á Bólu-
Hjálmars sögu þeirra Brynjúlfs frá Minna-Núpi og Símonar Dalaskálds og
þannig mætti lengi telja. Bréf hins gæfusnauða Torfa eggerz eru greinilega
undirstaðan í þættinum um hann og málabækur sýslumanna í afbrotamál-
um.
einkenni heimildaþáttanna er að höfundar styðjast að mestu við ritaðar
heimildir en leyfa sér hins vegar að beita sviðsetningum í ríkari mæli en
gengur og gerist í háskólasagnfræði og skálda upp samtöl ef nauðsyn
krefur. Allt þetta gerir Sverrir listavel og þannig að það fellur smekklega að
frásögninni. Í skáldaþáttunum þremur fjallar Sverrir mikið um skáldskap
höfuðpersónanna og byggir þættina að verulegu leyti upp í kringum ljóð
skáldanna. Þar sýnir Sverrir að hann er ekki síðri bókmenntafræðingur en
sagnfræðingur og fylgir gjarnan þeirra aðferð í greiningu ljóðanna sem
nefnd hefur verið ævisöguaðferðin, þ.e.a.s. hann varpar ljósi á ýmsa atburði
úr ævi skáldanna með ljóðunum og öfugt.
yfirleitt tekst Sverri að skapa samúð lesandans með sögupersónum sín-
um eða að minnsta kosti skýra hegðun þeirra með tilvísan til félagslegra og
efnahagslegra aðstæðna í íslensku samfélagi fyrri alda. Í þættinum „köld
eru ómagans kjör“ beinir Sverrir athygli lesandans að hörmulegum aðstæð -
um fólks, í samfélagi sem sífellt er á hungurmörkum, til að skýra framgöngu
ógæfumannsins odds Stígssonar. Honum tekst jafnvel að skapa ákveðna
samúð með ofsamenninu og ruddanum oddi Sigurðssyni lögmanni með
því að draga upp mynd af hegðun annarra höfðingja á fyrri hluta 18. aldar,
sem flestir voru ekki hótinu skárri en hann, svo sem andans mannsins og
kirkjuhöfðingjans Jóns biskups Vídalín, sem ríður ekki feitum hesti frá þess-
um þætti. Það er mat höfundar þessara orða að þátturinn um odd og svo
þátturinn um Þorvald á Þorvaldseyri séu þeir bestu í þessu safni. Í þeim
tekst Sverri á snilldarlegan hátt að draga upp lifandi mannlýsingar sem á
köflum verða bráðskemmtilegar, einkum bellibrögð Þorvalds í viðskiptum
hans við kaupmenn og aðra bændur þar sem hann ber ævinlega hærri hlut,
kannski ekki síst vegna þess að frásögnin byggist á æviágripi Þorvalds sem
hann sjálfur las fyrir. Þátturinn er ekki verri fyrir það, Þorvaldur hefur
greinilega haft ríka frásagnargáfu. Sverrir dregur þar líka með skýrum hætti
fram að Þorvaldur skilur kall tímans. Á áttræðisaldri tekur hann sig upp frá
blómlegu búi á Þorvaldseyri, flytur í bæinn og fjárfestir í togara. Því miður
tókst honum ekki vel upp þar; togarinn sem hann keypti, Seagull eða
Fjósrauður eins og Reykvíkingar kölluðu hann, var hálfgerð mánudags-
framleiðsla, bilanagjarn og lauk ferli sínum svo að hann strandaði við Vest -
ritdómar 199
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 199