Saga - 2016, Side 202

manna eyjar, ótryggður, sama ár og Jón forseti, fyrsti togarinn sem smíðaður
var sérstaklega fyrir Íslendinga, kom til landsins. ef Þorvaldur hefði farið í
kompaní með Thor Jensen og öðrum eigendum Jóns forseta væri hann nú
talinn í hópi helstu framfaramanna þjóðarinnar en ekki hafður að skotspæni
eins og stundum er gert.
ein er þó sú sögupersóna Sverris sem maður beinlínis skynjar andúð
hans á en það er Bjarni amtmaður Thorarensen. Sverrir telur til dæmis
kveðskap hans ofmetinn en hvort þar ræður för andúð hans á amtmannin-
um eða bókmenntafræðilegt mat skal ósagt látið. Það er einkum afstaða
Bjarna í refsimálum, meðan hann var assessor við landsyfirréttinn, sem vek-
ur andúð Sverris og ekki að ástæðulausu. Bjarni var bókstafstrúarmaður í
lögfræðilegum efnum og leitaðist við að dæma sakborninga til sem harð -
astrar refsingar, einkum þá sem minnst máttu sín. Þegar betur stætt fólk átti
í hlut vildi assessorinn hins vegar sýna mildi, eins og þegar bændur murk -
uðu lífið úr niðursetningum með harðýðgi og aðhaldssemi. Andúð Bjarna á
lágstéttum landsins kemur hvað best fram í samskiptum hans við Bólu-
Hjálmar. Viðhorfi amtmannsins til þeirra sem stóðu höllum fæti í samfélag-
inu er varla hægt að lýsa öðruvísi en sem sjúklegu. Það sem bjargar orðspori
hans í þætti Sverris er að ólíkt sumum öðrum embættismönnum einveld -
isins á þessum tíma skynjaði hann nauðsyn þess að Íslendingar fengju sjálf-
stætt þing, slóst því í för með Baldvin einarssyni og Fjölnis mönnum og
reyndist betri en enginn í þeirri baráttu.
Örlagaþættir Sverris kristjánssonar eru í sem fæstum orðum sagt frábær
lesning, stílsnilld hans og vald á íslenskri tungu nýtur sín til fulls á hverri
síðu. Rit Sverris ættu að vera skyldulesning allra sagnfræðinga þó ekki væri
nema til þess að veita þeim innblástur og hvetja þá til að ná betra valdi á
tungumálinu. Það væri líka full ástæða til að koma á fót námskeiði um
íslensku sagnaþættina ef það mætti verða til þess að einhverjir endurreistu
þessa gömlu hefð en því miður hefur fátt komið út á undanförnum árum af
þessu tagi.
Að lokum vil ég svo hvetja útgefendur Örlagaþátta til að gera Tómasi
sömu skil og Sverri. Í þáttum Tómasar er einnig að finna frábært efni sem á
fullt erindi til lesenda.
Guðmundur J. Guðmundsson
ritdómar200
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 200