Bændablaðið - 18.11.2021, Blaðsíða 22

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. nóvember 202122
UTAN ÚR HEIMI
Nær 36 milljónir íbúa ESB geta ekki
kynt heimili sín sómasamlega
– Íslendingar njóta enn einstakrar stöðu sem mikil ásælni er í
Í síðasta Bændablaði var greint
frá því að samkvæmt könnun
sem kynnt var af Eurostat í
janúar síðastliðnum sögðust
6,9% íbúa Evrópusambandsins
ekki hafa efni á að kynda íbúðir
sínar. Það eru um 31 milljón af
447 milljónum íbúa ESB. Þann
5. nóvember síðastliðinn birti
Eurostat síðan opinberlega á vef
sínum niðurstöður um könnun
sem gerð var um þessi mál 2020.
Þær sýna enn verri stöðu en þar
var greint frá í janúar, en þar sagði
m.a.:
„Könnun sem gerð var í öllum
ríkjum ESB leiddi í ljós að á árinu
2020 sögðust 8% íbúa ESB ekki
geta haldið nægum hita á heimilum
sínum.“ Það þýðir nær 36 milljónir
manna en ekki 31 milljón eins og
áður hafði verið greint frá.
Milljónir manna
í ömurlegri stöðu
„Ástandið var mismunandi milli
aðildarríkja ESB. Verst var staðan í
Búlgaríu þar sem 27% íbúa sögðust
ekki geta haldið nægum hita á
heimilum sínum. Þar á eftir kom
Litháen með 23% íbúa, Kýpur með
21% og Portúgal og Grikkland voru
bæði með 17% íbúa í þeirri stöðu.“
Þetta þýðir að nær 1,9 milljónir
manna af um 6,9 milljónum íbúa
Búlgaríu höfðu ekki tök á að kynda
íbúðir sínar svo nægjanlegt þætti.
Sömu sögu var að segja af 640
þúsund Litháum, um 252 þúsund
Kýpurbúum, um 800 þúsund
Portúgölum og 1,8 milljónum
Grikkja.
Enn búa Íslendingar við einstaka
stöðu sem ekki er sjálfgefin
Þessar tölur Eurostat og ESB sýna
vel í hversu ótrúlega góðri stöðu
íslenska þjóðin er með sínum
yfirráðum yfir orkulindum á borð
við jarðhita og raforku. Miðað við
þróunina í Evrópu er það þó síður
en svo sjálfgefin staða ef horft er
til mikillar ásælni í slík réttindi í
gegnum milliríkjasamninga. Þar
verður æ torveldara fyrir aðildarríki
samninga eins og EES að halda
í sameignarrétt íbúa á ákveðnum
landsvæðum á slíkum orkulindum.
Þar er hvers konar mismunun
milli ríkja litin hornauga og taldar
viðskiptalegar hindranir. Þetta
hefur meðal annars komið fram
í aðskilnaði orkuframleiðslu og
dreifingar á Íslandi og óttast margir
að sala á innviðum í fjarskiptum
til erlendra fjárfesta geti verið
fordæmisgefandi um framhaldið.
/HKr.
Norðmenn hafa upplifað spreng­
ingu í uppsetningu vindorkustöðva
á undanförnum árum, eða sem
nemur 6,1 TWh. Nú er uppsett afl
í vindorku í Noregi 4,2 gígawött
sem skilaði að meðaltali 14 TWh á
þriðja ársfjórðungi. Andstaða við
vindmylluskógana fer þó vaxandi
í landinu.
Í október svipti hæstiréttur
Noregs vindorkugarða Storheia og
Roan á Fosen svæðinu starfsleyfum.
Þessir vindmyllugarðar hafa verið
með framleiðslugetu upp á 544
megawött.
Brot á mannréttindasáttmála
Ástæða sviptingarinnar eru þær
að gengið hafi verið á rétt Sama á
svæðinu sem valdi truflun á þeirra
hreindýraeldi. Er þar vísað til 27.
greinar Mannréttindasáttmála
Sameinuðu þjóðanna um almenn
og pólitísk réttindi manna.
Vindmyllurnar munu þó fá að snúast
eitthvað áfram.
Beintenging við Evrópu hefur
margfaldar raforkuverð
Í Noregi er staðan orðin þannig að
raforkuverð hefur margfaldast í takt
við beintengingu raforkukerfisins
við megin raforkukerfi ESB. Á
þriðja ársfjórðungi 2021 framleiddu
Norðmenn 32,7 terawattstundir
af raforku í sínum vatns- og
vindorkuverum. Það er samt 6%
minni framleiðsla en á síðasta ári.
Koma þessar fréttir í kjölfar frétta
af lægstu vatnsstöðu í lónum í vor í
20 ár eftir þurran vetur.
Innanlandsnotkun nam alls 27,5
TWh á þriðja ársfjórðungi, sem er
nánast óbreytt frá fyrra ári. Norsk
orkufyrirtæki sáu samt augljósan
kost í því að framleiða eins mikið
af raforku með vatnsafli og mögulegt
var í sumar þegar orkuverð hafði
snarhækkað vegna orkuskorts í
Evrópu. Allir voru sagðir græða á
stöðunni, líka norskur almenningur.
Nýr rafstrengur til Bretlands jók
enn á gróðavæntingar Norðmanna
vegna raforkuútflutnings. Um leið
var gengið snarlega á uppistöðulón
í Noregi enda rigndi lítið í Noregi
í sumar.
Í október var raforkuverð til
heimila í sunnanverðum Noregi orðið
þrisvar sinum hærra en venjulega.
Eru margir Norðmenn því sagðir
kvíða komandi vetri.
Sumir farnir að efast um
ágæti raforkuútflutnings
Fullyrt hefur verið að Norðmenn þurfi
ekkert að óttast því hægt sé að kaupa
inn raforku frá Evrópu þegar verð er
hagstætt og nægur vindur blæs til að
knýja vindmyllur við Norðursjó. Þá
sé hægt að hvíla uppistöðulónin. Sú
staða hefur bara ekki komið upp og
að sögn fréttastofu Reuters eru sumir
þingmenn farnir að efast og telja að
best væri fyrir Norðmenn að nýta
sína raforku heima fyrir.
Nú er veruleikinn sá að við lok
september, þegar þriðja ársfjórðungi
lauk, mældist fylling uppistöðulóna
í landinu 68,4%. Það er lægsta gildi
sem sést hefur á þessum árstíma
síðan þurrkaárið 2006. Fram undan
eru kaldir vetrardagar
Enn bætt í orkuframleiðslu
til útflutnings
Norsk orkuyfirvöld halda samt
áfram á sömu braut. Gert er ráð
fyrir að lokið verði við að auka
raforkuframleiðslu fyrir áramót um
sem nemur 4,1 terawattstund (TWh)
í vatnsafli og vindorku. Eigi að síður
er farið að tala um að þessi áætlun
geti tafist fram á næsta ár samkvæmt
frétt regluverkseftirlits Norðmanna,
NVE, sem er líka undir eftirliti
ACER eftir innleiðingu á orkupakka
3 í Noregi. Í heild er verið að tala um
raforkuframleiðsluaukningu í Noregi
upp á 5,5 TWh í vatns- og vindorku
sem á að vera lokið 2025. Þar af
eiga vindmyllur á landi að skila 3,7
TWh og 1,7 TWh eru fyrirhuguð í
vatnsorku. /HKr.
Hæstiréttur Noregs sviptir vindorkugarða starfsleyfi:
Rekstur vindorkugarða sagður
brjóta á mannréttindum Sama
Samar í Noregi unnu tímamóta­
sigur fyrir hæstarétti Noregs þann
11. október þegar hann svipti vind­
myllugarða Storheia og Roan á Fo­
sen svæðinu starfsleyfum. Ástæðan
er brot á mannréttindum Sama til
að stunda þar hreindýrarækt sam­
kvæmt 27. grein Mannréttindasátt­
mála Sameinuðu þjóðanna.
Mynd / RemoNews
Evrópulönd og matvælaöryggi:
Hættan eykst á
matvælaskorti
– Margar þjóðir orðnar of háðar matvælainnflutningi
Undanfarin tvö ár hafa sett áður
óþekkta pressu á efnahags­ og
matvælakerfi heimsins. Það
hefur leitt til þess að margir þjást
af langvarandi vannæringu og
bráðu fæðuóöryggi, að því er fram
kemur í nýjustu vísitölu Global
Food Security Index (GFSI) 2021
Economist Impact.
Mörg svæði í Evrópu, þar á meðal
þéttbýl lönd, Þýskaland, Bretland,
Ítalía, Spánn og Holland, verða
sífellt háðari matvælainnflutningi.
Í skýrslunni er varað við því að
þessi áhyggjufulla þróun gæti
leitt til þess að lönd sem eru háð
innflutningi verða viðkvæmari
fyrir matvælaskorti þar sem stórir
landbúnaðarútflytjendur takmarka
útflutning til að fæða eigin íbúa.
Tryggja verður að bændur
framleiði nægan mat
„Það er okkar allra hagur að tryggja
að bændur hafi aðgang að tækninni
sem þeir þurfa til að auka sína
framleiðslu og framleiða nægan mat
fyrir borgarana. Það skiptir máli, nú
og fyrir komandi kynslóðir,“ segir
m.a. í umfjöllun Igor Teslenko,
forseta Corteva Agriscience í Evrópu.
Þá segir að Covid-19 heims-
faraldurinn ásamt öfgum í veðurfari
varpi ljósi á nauðsyn þess að tryggja
betur evrópskar matvælabirgðakeðj-
ur og fram leiðslukerfi. Þó að enn
eigi eftir að koma í ljós hvaða áhrif
heimsfaraldurinn hefur til lengri tíma
litið, sé ljóst að við þurfum að efla
nýsköpun í öllu matvælakerfinu ef
við ætlum að hemja óstöðugleika í
landbúnaði með skilvirkum hætti.
Til að skilja betur orsakir
viðvarandi alþjóðlegs
fæðuóöryggis
Þessi árlega rannsókn, sem styrkt er
af Corteva Agriscience, er nú opin-
beruð í tíunda sinn. Þarna er sagt vera
um mikilvægt tæki að ræða til að
hjálpa okkur að skilja betur orsakir
viðvarandi alþjóðlegs fæðuóöryggis.
Einnig að bera kennsl á áhættuþætti
og tryggja að stöðugt framboð mat-
væla og auðlinda sé mögulegt.
Rannsóknin mælir mat á viðráð-
anlegu verði, framboði, gæðum og
öryggi, ásamt náttúruauðlindum og
seiglu í 113 löndum um allan heim.
Vísitalan þessa árs kannar einnig
hvað menn hafi lært undanfarinn
áratug um alþjóðlegt, landsbundið og
svæðisbundið fæðuöryggi. Einnig
hvað það þýðir fyrir baráttuna gegn
hungri og vannæringu.
Evrópa stendur einna best á meðal
þeirra bestu á heimsvísu hvað varðar
fæðuöryggi. Þá standa lönd álfunnar
sig vel í flokkum eins og hagkvæmni,
gæði og öryggi, þar sem náttúruauð-
lindir, seigla og framboð eru oft veik-
ustu stoðir samfélagsins.
Svæðisvísitala þessa árs beinist
að áhrifum Covid-19, loftslags-
breytinga, tækni og nýsköpunar, en
veitir um leið dýpri innsýn í sérstakar
aðstæður í nokkrum áherslulönd-
um. Þar er um að ræða Frakkland,
Þýskaland, Grikkland, Ungverjaland,
Ítalíu, Pólland, Rúmeníu, Rússland,
Spán, Bretland, Úkraínu og Tyrkland.
Það mælir nú í annað sinn
kynjamisrétti, sem endurspeglar
mikilvægi þess að efla konur sem
hluta af skrefum í átt að sjálfbærari
landbúnaði. Er valdefling kvenna
sögð vera lykilatriði er varðar
sjálfbærnistefnu Corteva til 2030.
Það snýst m.a. um evrópsk verkefni,
eins og TalentA áætlunina, fyrir konur
á landsbyggðinni sem á að hjálpa til
við að gera þessa framtíðarsýn að
veruleika. /HKr.
Igor Teslenko, forseti Corteva Agri­
science í Evrópu.
Margar rannsóknir og hagvísar virðast benda til að fæðuöryggi kunni nú
víða að vera ógnað, líka í ríkum Evrópulöndum. Mynd / International Banker
Lely Center Ísland
Reykjavík: Krókháls 5f – Sími 414 0000 – www.LCI.is
Akureyri: Óðinsnes 2 – Sími 464 8600
KÚPLINGAR
gerðir dráttarvéla