Fréttablaðið - 26.03.2022, Qupperneq 26

Í dag, laugardag, er frumsýnd
í Borgarleikhúsinu íslensk/
færeyska leiksýningin Þoka
en sýningin, sem ætluð er
börnum, leikur á mörkum
vísinda og þjóðsagna.
bjork@frettabladid.is
Sýningin fjallar um nátt-
úrufyrirbrigðið þoku sem
er, þegar öllu er á botninn
hvolft, lítið annað en sveim-
ur örsmárra vatnsdropa,
ský sem liggur við jörðu.
Þokuvísindafólkið Hulda og
Karlsson eru komin á vettvang
með mælitæki sín til að leita ofur-
sjaldgæfrar þoku. Verkefni þeirra
reynist þó allt annað en einfalt því
margt býr í þokunni og í bland við
fræðslu um þetta magnaða veður-
fyrirbæri opnast ævintýra- og þjóð-
sagnaheimur á sviðinu.
Þórshafnarþokan innblástur
Aðalbjörg Árnadóttir leikstýrir
verkinu og er jafnframt einn höf-
unda en hugmyndin kom upp fyrir
nokkrum árum þegar hún tók þátt
í samnorrænu verkefni í Þórshöfn,
Færeyjum.
„Einn daginn fór ég út að labba í
svartaþoku. Skyndilega heyrðust
skringileg hljóð og glitta sást í
eitthvað rautt sem hreyfðist upp
og niður. Þegar ég kom nær sá ég
að þetta voru börn að hoppa og
þau kipptu sér ekkert upp við kol-
niðamyrkrið. Mér fannst þetta svo
áhugavert. Sömu sjón sá ég svo aftur
um sumarmorgun á Patreksfirði
þar sem börn á leikskólalóð kipptu
sér ekkert upp við kalda, daglega
morguninnlögnina. Í kjölfarið fór
ég að grúska í gömlum færeyskum
þokunöfnum og varð alveg heilluð.“
Aðalbjörg á sjálf dóttur á fimmta
ári og langaði að búa til leikhús
fyrir hana. „Hún vill að ég komi
því á framfæri að þetta eru hennar
hendur sem halda á krukkunni á
kynningarmyndinni,“ segir Aðal-
björg í léttum tón.
Ein besta leikkona í heimi
Í Færeyjum eignaðist Aðalbjörg
góða vini og upphaf lega ætlaði
færeysk vinkona hennar að leika í
verkinu, en það gekk ekki upp.
„Þá voru góð ráð dýr, ég var komin
af stað í framleiðsluferli og búin að
missa færeysku leikkonuna mína.
Hvernig reddar maður sér færeyskri
leikkonu?“ spyr hún sjálfa sig.
„Ég vissi alveg af Gunnvá,“ segir
hún og á þá við Gunnvá Zacharia-
sen sem leikur í sýningunni á móti
Hilmari Jenssyni. „En ég bara þorði
ekki að biðja hana að vera með. Ég
hafði leikið með henni eitt kvöld í
Kaupmannahöfn og Margrét Vil-
hjálmsdóttir leikkona hefur talað
um hana sem eina bestu leikkonu
í heimi,“ segir Aðalbjörg sem þó
byggði upp kjark og þær áttu að
hennar sögn frábæran fyrsta síma-
fund þar sem Aðalbjörg var uppi
á Melrakkasléttu og Gunnvá út í
Suðurey.
Kóngsdóttir í álögum
Sýningin er bæði á íslensku og fær-
eysku en Aðalbjörg segir að stund-
um hafi þurft að grípa í ensku eða
dönsku í æfingaferlingu. „Í verkinu
búum við líka til okkar eigið tungu-
mál, orð eins þokuposafella eða
þokupokagildra.“
Í verkinu mæta vísindin ævin-
týrum og safnaði Aðalbjörg sögum
og vísum tengdum þokunni. „Eina
hafði ég aldrei heyrt, en það er sagan
um að þokan sé kóngsdóttir í álög-
um. Austfirðingar kannast margir
við þessa sögu, en ég hef hana frá
tengdamömmu minn sem er frá
Borgarfirði eystra,“ segir Aðalbjörg.
„Svo skoðuðum við sögur um
krumma og hunda sem hjálpa fólki
gegnum þoku og um Nykurinn sem
er stórt þjóðsagnaminni bæði hér
og í Færeyjum,“ segir hún og tekur
fram að hún hefði ekki viljað vera
án ljósameistarans Ólafs Ágústs
Stefánssonar. „Og það sama má
auðvitað segja um alla hina,“ segir
hún og bætir við: „Þetta er okkar
þoka. Ofursjaldsöm íslensk/færeysk
þoka,“ slettir Aðalbjörg í lokin en
sjaldsöm þýðir auðvitað sjaldgæf. n
Íslensk/færeysk þoka á svið
Aðalbjörg Árnadóttir fékk hug-
myndina að verkinu í svartaþoku í
Þórshöfn, Færeyjum. MYND/AÐSEND
Þokuvísindafólkið Hulda og Karlsson mæta á vettvang með mælitæki sín að leita sjaldgæfrar þoku. MYND/AÐSEND
n Í vikulokin
Ólafur
Arnarson
Allt þetta kjörtímabil og lengur hafa
Sjálfstæðismenn og fleiri hamrað á
því að fjármál Reykjavíkurborgar
stefni í óefni, skuldir séu ósjálfbær-
ar og fjármálastjórn borgarinnar
ábyrgðarlaus.
Nú hefur verið sýnt fram á að
slíkt tal um fjárhagsstöðu Reykja-
víkur stenst ekki skoðun. Í vikunni
birtist í Kjarnanum grein eftir Þor-
varð Hjaltason, fyrrverandi fram-
kvæmdastjóra sunnlenskra sveitar-
félaga, þar sem hann hrekur hvert
orð slíks málflutnings.
Hann notar tölur sem Samband
íslenskra sveitarfélaga tekur saman
úr ársreikningum sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu til saman-
burðar á stöðu A-hluta þeirra 2016-
2020 sem er eini raunhæfi mæli-
kvarðinn á rekstur sveitarfélaga.
Þorvarður skoðar þrjár lykiltölur,
skuldahlutfall, skuldir á hvern íbúa
og loks veltuhlutfall.
Í ljós kemur að skuldahlutfall
Reykjavíkur er lægst, 96 prósent, og
langt undir viðmiðum. Hæst er það
í Hafnarfirði, 160 prósent.
Skuldir á hvern íbúa eru lægstar í
Reykjavík, 930 þúsund, en hæstar í
Hafnarfirði, 1.558 þúsund.
Veltuhlutfallið er hæst í Reykja-
vík, 1,3. Veltuhlutfall yfir 1,0 um
áramót þýðir að nægt laust fé og
útistandandi skuldir á gjalddaga
á árinu er til að greiða allar lausa-
skuldir og afborganir á komandi ári.
Reykjavík er eina sveitarfélagið
á höfuðborgarsvæðinu með veltu-
hlutfall yfir 1,0. Lægst er það í Mos-
fellsbæ, 0,6, og athygli vekur að frá
2016 hefur veltuhlutfall Seltjarnar-
Reykjavíkurborg stendur traustum fótum fjárhagslega
ness hrunið úr 3,7 í 0,7 og fjármála-
stjórnin þar virðist í molum. Þar
hefur Sjálfstæðisflokkurinn verið
við stjórnvölinn frá upphafi og
margt hefur breyst til hins verra
eftir að Sigurgeir Sigurðsson lét af
starfi bæjarstjóra laust eftir alda-
mót.
Sýnir þetta svart á hvítu að mál-
flutningur Eyþórs Arnalds, Kjartans
Magnússonar, Vigdísar Hauksdótt-
ur og annarra dómsdagsspámanna
um fjárhagslega framtíð Reykja-
víkur er ómerkilegt lýðskrum. n
Skulda-
hlutfall
Reykjavík-
ur er lægst
á höfuð-
borgar-
svæðinu.
Pitsu og brauðstöngum BakaBaka
Pitsurnar á BakaBaka í Bankastræti
eru virkilega ljúffengar og pitsu-
botninn er sérlega „flöffí“ og góður.
Við mælum sérstaklega með hvítu
pitsunni með mascarpone, kart-
öflum og rósmaríni en hún bráðnar
í munni. Einnig eru Langos brauð-
stangirnar með hvítlauksdýfu ein-
staklega ljúffengar, hvort sem er sem
meðlæti eða forréttur. Á BakaBaka
má einnig finna mikið úrval nátt-
úruvína. n
Við mælum með
BJORK@FRETTABLADID.IS
Fleiri eiga börn eftir fertugt
Almennt
hefur aldur
mæðra
hækkað og
þróunin
virðist vera
sú að fleiri
eignist
börn eftir
fertugt.
Bætt um betur á Stöð 2
Þríeykið Inga Lind, Kári Sverriss
og Ragnar Sigurðsson halda fram-
kvæmdaglöðum fagurkerum límd-
um við skjáinn í þáttunum Breytt
og bætt á Stöð 2. Þeir félagar Kári og
Ragnar eru auðvitað endalaus upp-
spretta dýrðlegra hugmynda og
lausna og umturna hverju rýminu
á eftir öðru í eitthvað sem sómað
gæti sér á forsíðu Bo Bedre. Að fá
Ingu Lind aftur á skjáinn er svo bara
dísætt kirsuberið á toppinn! Aðra
seríu, takk! n
Mæðurnar fimm sem prýða for-
síðu þessa tölublaðs eiga það
sameiginlegt að hafa eignast
barn eftir fertugt. Það er kannski
ekkert tiltökumál að koma
með nýtt barn á fimmtugsaldri eða þótti það
alla vega ekki árið 1853 þegar 115 börn komu í
heiminn hjá mæðrum á aldrinum 40 til 44 ára
og var talan svipuð lengi vel.
Árið 1966 kemur getnaðarvarnarpillan hingað
til lands. Það ár fæddust 31,8 börn mæðrum á
þessum aldri en tíðni fæðinga í þessum aldurs-
hóp sem öðrum fór lækkandi og árið 1974 fædd-
ist mæðrum á aldrinum 40 til 44 ára 12,8 börn.
Áratuginn 1980 til 1990 er fjöldi fæddra barna
hjá mæðrum á aldrinum 40 til 44 ára 8,75 börn.
En 2008 til 2020 eru þau orðin 14,3. Almennt
hefur aldur mæðra hækkað og þróunin virðist
vera sú að fleiri eignist börn eftir fertugt.
Við lifum lengur, skiptum um starfsframa
og jafnvel maka og sífellt fleiri virðast tilbúnir
að bæta við barni á seinni hluta ævinnar. Það
er þó langt í frá sjálfgefið að það sé hægt. Það
vita þær allar, mæðurnar sem ræða barneignir
eftir fertugt í þessu tölublaði og verður tíðrætt
um þakklætið og meðvitundina um hversu
hratt tíminn líður. n
26 Helgin 26. mars 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐHELGIN FRÉTTABLAÐIÐ 26. mars 2022 LAUGARDAGUR