Fréttablaðið - 26.03.2022, Blaðsíða 32

Ég held að
einhvers
staðar á
Íslandi,
mögulega
á einhverju
dvalar-
heimili
fyrir aldr-
aða, sitji
kona eða
maður sem
getur
hjálpað
okkur.
Ebbe Holmboe
Danskur áhugamaður um
ættfræði biðlar til Íslendinga
um hjálp við að leysa rúm-
lega hundrað ára ráðgátu sem
tengist franska konsúlnum í
Höfða og danskri vinnukonu.
Um miðjan marsmánuð
barst Fréttablaðinu
nokkuð sérstakt bréf
frá Ebbe Holmboe, 75
ára dönskum eftir-
launaþega og fyrrum safnstjóra
danska Þjóðminjasafnsins. Með
bréfinu fylgdi frásögn þýdd á
íslensku sem bar titilinn „Örlög
Signe Sundby“ og hófst svo:
„Á Íslandi þekkja allir stóra fal-
lega húsið Höfða í Reykjavík. Stað-
urinn er víðfrægur síðan forsetar
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna
þeir Gorbachev og Reagan héldu
þar fund árið 1986 þar sem samið
var um í lok kalda stríðsins.“
Frásögnin fjallar hins vegar ekki
um sjálft húsið, heldur danska konu
frá eyjunni Mön sem hét Signe
Sundby og var vinnukona í Höfða í
byrjun 20. aldar fyrir franska kon-
súlinn Jean-Paul Brillouin, sem
Höfði var byggður fyrir 1909. Und-
anfarin sex ár hefur Ebbe hjálpað
af komendum Signe Sundby að
reyna að komast að afdrifum þess-
arar dularfullu konu sem enginn
veit hvað varð um eftir 1913.
Ebbe segir leitina vera hluta af
víðtækri ættfræðirannsókn á fjöl-
skyldu hans sem hefur staðið yfir í
nærri þrjátíu ár:
„Þegar meðlimur fjölskyldunnar
er ættleiddur er það alltaf heillandi
að komast að því hverjir voru líf-
fræðilegu foreldrarnir. Einn með-
limur fjölskyldunnar bað mig um
að hjálpa sér að komast að því hver
líffræðilegur afi hennar og amma
voru og ég komst að raun um það,“
segir Ebbe.
Send út til að eiga barnið
Umrædd afi og amma voru Jean-
Paul Brillouin og Signe Sundby,
sem eignaðist barn konsúlsins í
lausaleik árið 1912. Signe var send
utan til að eiga barnið og fæddi heil-
brigt stúlkubarn á Ríkisspítalanum
í Kaupmannahöfn í júlí 1912. Signe
samþykkti að gefa barnið til ættleið-
ingar og fram kemur í skjölum að
það hafi verið ættleitt af dönskum
heldri borgurum. Grípum inn í frá-
sögn Ebbe:
„Þótt undarlegt sé kom Signe til
baka til Reykjavíkur og byrjaði sín
fyrri störf hjá fjölskyldunni í Höfða.
Eftir einhvern tíma sá hún sárlega
eftir því að hafa gefið dóttur sína og
Jean-Pauls til ættleiðingar og skrif-
aði í júní 1913 yfirvöldum í Kaup-
mannahöfn bréf og vildi ógilda
ættleiðinguna.“
Umrætt bréf er varðveitt í ríkis-
skjalasafni Danmerkur og dagsett
12. júní 1913 í Reykjavík. Þar biðlar
Signe til borgaryfirvalda um að fá
barnið sitt aftur en að sögn hennar
var ættleiðingin leynileg svo hún
hafði í raun ekki hugmynd um
hvaða fólk fékk barnið hennar.
„Nú biðla ég til herra amtmanns
hvort ég geti dregið orð mín til baka.
Hef ég ekki rétt á að fá barnið mitt
aftur!“ skrifar Signe.
Allt kom þó fyrir ekki og yfirvöld
neituðu að ógilda ættleiðinguna í
ljósi þess að Signe hefði undirritað
samkomulagið um ættleiðinguna af
fúsum og frjálsum vilja í viðurvist
votta. Signe fékk bréf þess efnis sent
í ágúst 1913 á meðan hún bjó enn í
Höfða, sem hefur án efa verið henni
reiðarslag.
Embættismaður í ævintýrahug
Víkjum sögunni að konsúlnum.
Jean-Paul Brillouin (1875-1946) var
Örlög Signe
Sundby
Engar myndir
hafa fundist af
Signe Sundby en
á þessari mynd
frá 1911 má sjá
Brillouin fjöl-
skylduna spóka
sig í Reykja-
víkurhöfn. Frá
vinstri: Jean-
Paul, óþekktur
maður, Ragna
Alice Elodie,
Martha Gudrun
og Ragna Emilie
Grønstad.
MYND/
ÞJÓÐMINJASAFN
ÍSLANDS
Ebbe Holmboe
hefur reynt að
púsla saman
fjölskyldu-
sögunni undan-
farin þrjátíu ár
en örlög Signe
Sundby eru
stærsta ráð-
gátan hingað til.
MYND/AÐSEND
Bréf Signe Sundby til borgaryfir-
valda Kaupmannahafnar er varð-
veitt í ríkisskjalasafni Danmerkur.
MYND/EBBE HOLMBOE
Þorvaldur S.
Helgason
tsh
@frettabladid.is
stórhuga maður sem gekk misvel
í sínu starfi. Hann flutti til Reykja-
víkur árið 1908 og í tímaritinu Ísa-
fold þann 18. júlí sama ár er þess
getið að hann hafi siglt til Íslands
með gufuskipi frá Kaupmanna-
höfn, hvar hann gegndi áður stöðu
aðstoðarkonsúls í franska sendi-
ráðinu. Fjölskylda Jean-Pauls fylgdi
honum eftir einhverju síðar. Seinni
eiginkona hans, Martha Gudrun
(f. 1885), dóttir þeirra, Ragna Alice
Elodie (f. 1907), tengdamóðirin
Ragna Emalie Grönstad (1853) og
svo auðvitað þjónustustúlkan, Signe
Sundby (f. 1885), sem vann fyrir fjöl-
skylduna í Kaupmannahöfn.
Ferill Jean-Pauls á Íslandi varð
ekki ýkja langur því áramótin 1911-
12 var hann leystur frá störfum
vegna ágreinings við franska utan-
ríkisráðuneytið og annar konsúll
ráðinn í hans stað. Það vakti athygli
að hann fékk að búa áfram í Höfða
ásamt fjölskyldu sinni og þjónustu-
liði eftir að hafa látið af störfum. Í
kjölfar þess reyndi Jean-Paul fyrir
sér með ýmsum viðskiptaævin-
týrum á borð við það byggja höfn í
Þorlákshöfn og gúanóverksmiðju í
Vestmannaeyjum, en ekkert varð úr
þeim hugmyndum.
Ebbe Holmboe fór til Parísar og
náði að púsla saman ævi Jean-Pauls
með hjálp skjalasafns franska utan-
ríkisráðuneytisins og hefur hún
þetta að segja um konsúlinn: „Hann
átti ekkert stórkostlegan feril og ég
held að hann hafi glímt við margar
hindranir í sínu starfi. Ég er ekki viss
um að hann hafi verið auðveldur í
samskiptum, en ég veit það ekki.“
Jean-Paul f lutti aftur til Frakk-
lands ásamt fjölskyldu sinni haustið
1913 og var þá kominn í mikil fjár-
hagsvandræði eftir mislukkuð við-
skiptaævintýri árin áður. Hann var
ráðinn aðstoðarkonsúll í Santiago
de Cuba á Kúbu en var kallaður í
franska herinn þegar fyrri heims-
styrjöldin braust út. Eftir að hafa
gegnt herþjónustu í eitt ár dvaldi
Jean-Paul í stuttan tíma í Kristian-
sand í Noregi en f lutti loks með
fjölskylduna til Kúbu 1918 þar sem
hann endaði ferilinn og lést árið
1946, 71 árs að aldri.
Slóðin hverfur á Íslandi
Í gegnum rannsóknir sínar hefur
Ebbe tekist að varpa nokkuð skýru
ljósi á ævi Jean-Pauls Brillouin sem
og dóttur hans og Signe. Afkomend-
urnir vilja enn sem komið er halda
nafni hennar leyndu en vitað er að
dóttirin lifði löngu og farsælu lífi í
Danmörku og eignaðist fjölskyldu
sem úr varð sá leggur er Ebbe þekkir
til. Dóttir Signe og Jean-Pauls lést
árið 2001, 89 ára að aldri og þótt hún
hafi vitað hverjir líffræðilegir for-
eldrar hennar voru reyndi hún ekki
sjálf að komast að afdrifum þeirra.
Slóð Signe Sundby hverfur á
Íslandi árið 1913, um það leyti er
barnsfaðir hennar f lytur aftur til
Frakklands. Ebbe hefur undanfarin
ár leitað upplýsinga um Signe bæði
í dönskum og frönskum skjala-
söfnum án nokkurs árangurs.
„Það furðulega er að ég get ekki
fundið neitt um hana hér í Kaup-
mannahöfn. Mér hefur oft lánast
að finna upplýsingar um látið fólk
í Kaupmannahöfn en ég get ekki
fundið hana. Og það sem er ekki
síður furðulegt er að ég ræddi við
barnabarn einnar systur hennar
sem hafði ekki einu sinni heyrt
minnst á hana. Hún hafði heyrt
sögur af hinum systrum ömmu
sinnar en ekki Signe.“
Líklegasta atburðarásin er sú
að Signe hafi snúið aftur til Dan-
merkur eftir að Jean-Paul f lutti til
Frakklands en ómögulegt er að
sannreyna það því farþegalistarnir
frá skipaferðum Eimskips á þessum
tíma brunnu í eldsvoða. Ebbe segist
þó vera með fjórar tilgátur um örlög
Signe:
„Hún gæti hafa snúið aftur til
Danmerkur. Það er skrýtið að ég
skuli ekki geta fundið hana. Það er
auðvitað sennilegasta skýringin en
ég er ekki viss. Hún gæti hafa tekið
sitt eigið líf vegna vonbrigða. Þá gæti
hún hafa gifst á Íslandi, einhvers
staðar annars staðar en í Reykjavík.
Lokatilgátan er sú að hún gæti hafa
f lust með Íslendingum til Kanada
eða Bandaríkjanna í vesturferð-
unum.“
Lykillinn að ráðgátunni er hér
Ekkert bendir til þess að Signe hafi
flust með Brillouin fjölskyldunni til
Kúbu enda sýna farþegalistar skip-
anna sem þau sigldu með einungis
nöfn Jean-Pauls, Mörtu Gudrunar og
Rögnu Alice. Þá kemur hvorki fram
í þeim íslensku kirkjubókum sem
Ebbe hefur skoðað að Signe hafi gifst
né látist í Reykjavík, þótt það útiloki
vissulega ekki að hún hafi gert það
annars staðar á landinu.
Þannig að það er næstum eins og
Signe hafi horfið af yfirborði jarðar
eftir 1913?
„Já, nákvæmlega. Ég vona að ein-
hvers staðar á Íslandi sé manneskja
sem viti eitthvað um málið. Ég var í
sambandi við ungan Íslending sem
sagði mér að hann hefði heyrt þessa
sögu frá ömmu sinni. Það var til
umræðu í Reykjavík á sínum tíma
að konsúllinn hefði eignast barn
með þjónustustúlku sinni og þótti
nokkurt hneyksli.“
Ebbe bindur einna helst vonir
við að afkomendur íslenska vinnu-
fólksins sem vann með Signe í Höfða
á þessum tíma viti eitthvað en þau
hétu Sigríður Magnúsdóttir (1889-
1951) og Sigurður Guðmundsson
(1889-1920).
„Ég held að einhvers staðar á
Íslandi, mögulega á einhverju dval-
arheimili fyrir aldraða, sitji kona eða
maður sem getur hjálpað okkur. Ég
er viss um það. Ekki síst vegna áhuga
Íslendinga á ættfræði,“ segir Ebbe að
lokum.
Þeim sem telja sig geta varpað ein-
hverju ljósi á örlög Signe Sundby er
bent á að hafa samband við blaða-
mann á tsh@frettabladid.is. n
32 Helgin 26. mars 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ