Bændablaðið - 27.01.2022, Qupperneq 43

Bændablaðið | Fimmtudagur 27. janúar 2022 43
AF VETTVANGI BÆNDASAMTAKANNA
Bændur geta ekki beðið og vonað
Á undanförnum árum hafa
sauðfjár bændur á Íslandi þurft að
takast á við miklar áskoranir. Árið
2016 varð 10% verðfall og árið
2017 hrundi afurðaverð um 30%.
Þetta hefur haft gríðarmikil áhrif
á greinina. Ástæður verðfallsins
þekkja flestir, framleiðslan hafði
verið í hærri mörkum nokkur ár
þar á undan, ekki síst vegna þess
að vel hafði gengið í útflutningi og
afkoman var viðunandi bæði fyrir
bændur og afurðastöðvar. En eftir
að verð á erlendum mörkuðum gaf
eftir árin 2015-2017 leiddi það til
birgðasöfnunar hér á landi sem
orsakaði verðhrun á innanlands-
markaði.
Hvað höfum við gert síðan og
hvað hefur breyst? Bændur hafa dreg-
ið verulega úr framleiðslu dilkakjöts,
endurskoðun sauðfjársamnings var
flýtt, afurðaverð hefur hækkað en þó
ekki að fullu gengið til baka miðað
við afurðaverð ársins 2015. Á síðustu
árum hafa stjórnvöld í tvígang komið
með aukið fjármagn inn í greinina.
Annars vegar í upphafi árs 2018 (650
milljónir) og hins vegar á síðasta ári
(727 milljónir) til að hjálpa bænd-
um að takast á við áhrif Covid-19 á
afkomu greinarinnar.
Það er rétt að halda því til haga
að allt það viðbótarfjármagn sem
stjórnvöld hafa lagt til hefur nýst
vel til skamms tíma og fyrir það eru
bændur þakklátir. Það er ekki, og
á aldrei að vera, sjálfsagt að ríkið
grípi inn í. Mikilvægt er að vanda
vel til verka þegar það er gert og
tryggja sem besta nýtingu fjármuna.
Því miður hafa þessar aðgerðir ekki
skilað viðsnúningi í afurðaverði til
bænda með þeim hraða og hætti sem
æskilegt væri. Bændum er að blæða
út, því miður.
En hvað er það sem bændaforustan
hefur verið að tala fyrir, allan þennan
tíma (fyrir heldur daufum eyrum)?
Hagræðing í slátrun og vinnslu. Það
hefur verið okkar baráttumál frá því
að hrun afurðaverðs varð ljóst. Það
sjá það allir sem vilja, að það er bæði
neytendum í þessu landi og bænd-
um allt of dýrt að vera með slátrun
og vinnslu afurðanna á mjög mörg-
um höndum. Frá árinu 2017 hefur
fé fækkað um rúm 74 þúsund, eða
15%. Á þessu tímabili er samdráttur
í dilkaslátrun upp á 100 þúsund
dilka. Á sama tíma höfum við ekki
gengið nægilega hraustlega fram
í hagræðingu afurðageirans. Við
sjáum það að á sama tíma og krafa
um innflutning matvæla hefur aukist
til mikilla muna þá erum við að auka
kostnað við slátrun og vinnslu afurð-
anna. Það er okkur bændum mikið
keppikefli að geta boðið neytend-
um gæðavöru á viðráðanlegu verði,
en við verðum að geta lifað líka.
Greitt okkur laun. Sinnt nauðsyn-
legu viðhaldi og uppbyggingu
búanna, en til þess að það sé hægt þá
verður að gera okkur kleift að hag-
ræða í slátrun og vinnslu afurðanna.
Samruni Kjarnafæðis og Norðlenska
er ágætt fyrsta skref. En það verður
að gera betur.
Nú má öllum vera ljóst að síðan
að afurðaverð hrundi hafa sauðfjár-
bændur leitað allra leiða til að hag-
ræða í sínum rekstri heima fyrir og
gert það með myndarbrag.
Staðan er hins vegar sú í dag að
við okkur blasa hækkanir á aðföng-
um, áburðarverð er að tvöfaldast og
hver veit hvar verð á plasti, olíu,
kjarnfóðri og öðrum aðföngum mun
enda. Það er algjörlega ljóst að bænd-
ur eru sjálfir komnir að þolmörkum
hagræðingarinnar heima fyrir og
alveg ljóst að fækkun fjár með til-
heyrandi byggðaröskun mun koma
inn af fullum þunga í haust. Hljóðið
er þannig í bændum að þeir sem ekki
ætla að hætta, ætla að fækka. Hvers
vegna er það? Jú, það er vegna þess
að nú eru menn búnir að ganga á alla
sjóði, hvort sem þeir eru veraldleg-
ir eða bara andlegir. Það er búið að
draga úr okkur allar tennurnar.
Ég get á margan hátt tekið
undir með Birgi, félaga mínum á
Kornsá, sem skrifaði ágæta grein í
Bændablaðið fyrir stuttu síðan, að
gott væri að ríkið kæmi að uppsetn-
ingu á opinberri verðlagningu og tel
ég að það sé vel þess virði að skoða
hvernig væri hægt að útfæra. Það
mætti kannski hugsa sér að setja
það upp og láta gilda tímabundið eða
á meðan við erum að klára samtal
ríkis og afurðastöðva um hvernig við
getum náð fram þeirri hagræðingu
sem nauðsynleg er. Það er alveg ljóst
að þær áskoranir sem sauðfjárbændur
standa frammi fyrir núna með marg-
földun á framleiðslukostnaði, sem
ekki er ljóst hvernig eigi að mæta,
mun hafa mikið meiri áhrif heldur
en verðfallið sem við höfum verið
að reyna að vinna okkur út úr á síð-
astliðnum árum. Framleiðslan hefur
dregist það mikið saman á undan-
förnum árum að það er ekki langt í
að við stöndum frammi fyrir þeirri
staðreynd að við getum ekki tryggt
nægilegt framboð af öllum skrokk-
hlutum lambsins á markað. Hvernig
verður því mætt? Í ljósi afkomu í
sauðfjárrækt er eðlilegt að bændur
taki ákvarðanir nú um að ýmist hætta
og eða draga verulega úr framleiðsl-
unni, það verða jú allir að reyna að
lágmarka þann skaða sem þeir eru
að verða fyrir.
Sauðfjárbændur eru núna þessa
dagana að taka ákvarðanir um
framhaldið, en hvaða upplýsingar
höfum við til ákvörðunartöku? Við
vitum hvað áburðurinn kostar við
vitum hvað við fengum fyrir kíló-
ið af lambakjöti á síðastliðnu ári en
við höfum enga hugmynd um hvað
við munum fá næsta haust. Hvernig
á að vera hægt að taka meðvitaða
ákvörðun um framhald búskap-
ar þegar við vitum ekki hvað við
erum að fara að fá fyrir afurðirnar?
Afurðastöðvar í kjötiðnaði verða að
stíga fram núna og sýna okkur hverju
við er að búast næsta haust, það er
einföld krafa okkar og skilyrðislaus
réttur bænda að fá einhverja hug-
mynd um hvað er í vændum þegar
svo stórar ákvarðanir eru í farvatninu.
Það vita allir að margt getur breyst
fram á haustið sem getur haft áhrif
á verðþróun dilkakjöts, en það þarf
enginn að segja mér að forsvarsmenn
afurðastöðva horfi ekki lengra fram
í tímann en svo að þeir geti ekki
sagt okkur núna hverjar lágmarks-
breytingar verða á verði til bænda.
Það er a.m.k. ekki í boði hjá
bændum, afurðastöðvum og ríkinu
að sitja og vona það besta. Það er
núna sem við þurfum að grípa til
þeirra aðgerða sem við sjáum að
geti varið okkar framleiðslu og byggt
undir stoðir hennar til framtíðar.
Trausti Hjálmarsson
Austurhlíð, Biskupstungum,
stjórnarmaður í búgreinadeild
sauðfjárbænda BÍ
Gröfin hér fyrir ofan sýna þróun ásetnings og framleiðslu á dilkakjöti síðustu ár. Ekki liggja fyrir fjöldatölur nú um
áramót, en gert ráð fyrir að vetrarfóðraðar ær verði um 380 þúsund og heildar framleiðsla á dilkakjöti um 7.600 tonn
í haust. Sú óvissa sem nú er varðandi afkomu sauðfjárbænda mun leiða til áframhaldandi fækkunar a komandi
hausti. Ef vetrarfóðruðum kindum fækkar t.d. um 20% á komandi haust mun framleiðsla á dilkakjöti haustið 2023
verða um 6.100 tonn.
Verkefni ritstjóra eru m.a.:
√ Umsjón með ritstjórn, útgáfu og umbroti Bændablaðsins og vefmiðlum
√ Stýra fréttafundum
√ Rýna fréttaefni og efnistök
√ Efnisöflun og skrif
√ Þátttaka í öðrum verkefnum sem tengjast starfi og þjónustu félagsins
Menntunar- og hæfniskröfur
√ Menntun sem nýtist í starfi æskileg
√ Ritfærni og góð kunnátta í íslensku og ensku er nauðsynleg
√ Þekking og reynsla af fjölmiðlum
√ Reynsla af stjórnunarstarfi
√ Mikil færni í mannlegum samskiptum
√ Þekking á samfélagsmiðlum
√ Frumkvæði og sjálfstæði í starfi
Vilt þú ritstýra einum stærsta fréttamiðli landsins?
Bændablaðið leitar að nýjum ritstjóra. Starfið er umfangsmikið og krefjandi á skemmtilegum vinnustað.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands sem rekur m.a. vefina www.bbl.is og Hlöðuna hlaðvarp.
Viðkomandi þarf að geta unnið vel undir álagi, þekkja vel
til málefna líðandi stundar, vera fær verkefnastjóri
og vera vel tengdur inn í íslenskt samfélag.
Umsóknum skal fylgja ferilskrá með mynd og kynningarbréf
þar sem gerð er grein fyrir ástæðu umsóknar, auk rökstuðningi
fyrir hæfni viðkomandi í starfið.
Umsóknir skal senda til Vigdísar Häsler, framkvæmdastjóra
Bændasamtaka Íslands á netfangið vigdis@bondi.is
fyrir 28. febrúar 2022, merkt Umsókn um starf ritstjóra.
Hagatorg, 107 Reykjavík