Bændablaðið - 10.02.2022, Blaðsíða 38

Bændablaðið | Fimmtudagur 10. febrúar 202238
LÍF&STARF
LESENDARÝNI
,,Kæri Jón” – opið bréf til Landgræðslunnar
Þetta er búin að vera löng sam-
fylgd, um þrjátíu ár. Ég var
óharðnaður unglingur í for-
eldrahúsum þegar foreldrar mínir
tóku boði þínu um samband.
Samband sem ég gekk seinna inn í
og tók við þeirra skuldbindingum.
Það var stofnað til langtímasam-
bands með fögrum fyrirheitum
og fallegum hveitibrauðsdögum,
eins og gjarnan er.
Við héldum að við værum öll að
vinna að sama markmiði og landið
okkar myndi njóta góðs af. Jörðin
sem afi og amma lögðu allt sitt í
að eignast, sem pabbi og mamma
ræktuðu og efldu, sem ég tók við
eins og hlekkur í keðju kynslóða,
og legg hjarta mitt og orku í að
skila áfram til barnanna minna,
kenna þeim að umgangast og lifa
af gæðum þess. 90 ára landvarsla.
Það er svo merkilegt með
samband okkar bænda við landið,
við erum vörslumenn, tímabundin
ráðning sem endist okkar ævi,
augnablik í eilífð tímans og
landsins. ,,En þú átt að muna, alla
tilveruna, að þetta land á þig“.
Kannski einmitt þess vegna gengu
bændur glaðir á sínum tíma inn í
verkefnið ,,Bændur græða landið“,
sáu tækifæri til að nýta sértæka
ráðgjöf Landgræðslunnar, fá styrk
til áburðarkaupa og jafnvel fræ.
Hlutur bænda var að greiða
það sem upp á vantaði af áburðar­
verðinu, leggja fram vélar og tæki
til verksins og vinnuna. Gild rök má
færa fyrir því að aldrei hafi tími eða
fjármagn Landgræðslunnar ávaxtað
sig betur. Og árangurinn ótvíræður,
melar gróa, rofabörðum er lokað,
afréttir bera meiri beit. Áratuga starf
í sveita síns andlits.
Við héldum að sambandið
einkennd ist af samvinnu og gagn­
kvæmri virðingu. En svo fara að
renna á bóndann tvær grímur, er
jafnræði í þessu sambandi? Jöfn
og sanngjörn verkaskipting?
Kostnaðarskipting rétt? Eru störf
bænda og framlag í sambandinu
metin að verðleikum? Eða er
makkerinn farinn að taka okkur sem
sjálfsögðum hlut, má bjóða bænd­
um hvað sem er? Erum við stödd í
einhvers konar ofbeldissambandi,
þrælahaldi, þar sem þarfir okkar
eru ekki virtar, vaðið er yfir okkur
á skítugum skónum, talað niður
til okkar?
Þann 26. janúar barst Höfða­
bændum tölvupóstur frá verkefna­
stjóra ,,Bændur græða landið“.
Þar koma fram viðbrögð Land­
græðslunnar við rúmlega
100% hækkun áburðarverðs.
Niðurskurður á áburðar magni kom
ekki á óvart, við höfðum gert ráð
fyrir því. Það sem vonbrigðum olli
var frekar nánasarleg styrkupphæð
til kaupanna, 112.200 kr. á hvert
tonn af tvígildum áburði, alls
403.920 kr. á 3,6 tonn. ,,Böns off
monní“ hefði einhver sagt, en við
skulum skoða málið aðeins betur.
Þessi áburður kostar nefnilega
um 135.000 kr. tonnið ÁN vsk.
Heildarkostnaður okkar við þessi
áburðarkaup er þannig rúmlega
607.000 kr. Vélavinnan er sem fyrr
einskis metin, þrátt fyrir rekstrar­
hækkanir og olíuverðshækkanir. Og
vinnan verðlaus eins og venjulega,
enda er tími bænda ekki peningar
þó allra annarra tími sé verðlagður
í topp (m.a. vinnutími starfsmanna
Landgræðslunnar, sem ég veit ekki
til að hafi nokkru sinni unnið sína
vinnu í sjálfboðastarfi).
Þessi ágæti tölvupóstur kemur
á sama tíma og áburðarreikningur
Höfðabúsins fer úr 2,5 milljónum
í rúmlega 5 milljónir.
Með fullri virðingu?
Nú á haustdögum var lögð í sam­
ráðs gátt stjórnvalda uppkast
Landgræðslunnar af reglugerð um
sjálfbæra landnýtingu. Það er að
bera í bakkafullann lækinn að ræða
það þunnildi sérstaklega hér og vís­
ast til umsagna og athugasemda sem
bárust inn á samráðsgáttina. En það
eru vinnubrögð Landgræðslunnar
sem athyglin beinist að. Það ,,sam­
ráð“ sem haft var við landeigendur
og við bændur var bæði lítið og lé­
legt. Enda stendur ekki steinn yfir
steini þegar farið er yfir allar þær
athugasemdir sem bárust. Það eru
eiginlega ótrúleg vinnubrögð að
ganga framhjá bændum við samn­
ingu reglugerðar um landnýtingu.
Því var bændum ekki boðið sæti við
borðið í þessari vinnu? Snýst það
um að það ,,þurfi að hafa vit fyrir“
okkur, bændur stundi rányrkju, að
bændum sé ekki treystandi til að
taka ákvarðanir um það land sem
þeir nýta? Er þarna verið að sýna
vörslumönnum landsins tilhlýðilega
virðingu? Von að maður spyrji.
Það er ekki (bara) þú,
það er (líka) ég
Ég sit nefnilega uppi með þá
tilfinningu að verk okkar og
verk foreldra minna séu lítils
metin. Að Landgræðslan beri
yfir höfuð ekki virðingu fyrir
bændum og þeirra framlagi, ekki
sem atvinnurekendum, ekki sem
vörslumönnum lands eða yfirleitt
sem fólki með tilverurétt. Já, það
er grimmt að taka svona djúpt í
árinni, en svona er tilfinningin
þegar maður fer að horfa á þetta
ágæta langtímasamband með
gagnrýnum augum. Og nú er staðan
sú hjá okkur, eins og öllum öðrum
sauðfjárbændum á landinu, það þarf
að taka sársaukafullar ákvarðanir,
það þarf að lóga einstaka kostn­
aðar liðum og skera niður það sem
hægt er. Eða hætta. Höfðabúið
hefur ekki greitt út mannsæmandi
laun síðustu árin svo ekki verða
2,5 milljónir tekin af launaliðnum
til að greiða áburðarhækkunina.
Það er sannkölluð skriðtækling að
fá á sig rúmlega 100% hækkun á
stærsta útgjaldalið búsins, þar ofan
á hækkun á olíu og plasti og litla
von um alvöru hækkun afurðaverðs
í haust.
Þetta er uppsagnarbréf
Við sjáum okkur ekki lengur fært
að vinna vinnuna ykkar lengur, mín
kæra Landgræðsla. Við höfum ekki
efni á þessu sambandi. Ég þarf varla
að minna á að það er lögbundið
hlutverk þitt að stunda uppgræðslu
og stöðva landfok. Trúlega verður
það þú sem átt í framtíðinni að
rækja skuldbindingar ríkisins í
kolefnisbindingu. Staðreyndin er
sú að við Höfðabændur höfum
sinnt þessari vinnu fyrir þig bæði
í Höfðalandi og á Leirdalsheiði
síðustu 30 árin. Því miður er
komið að leiðarlokum í þessu
sambandi, við vitum það svosum
ekki hvort ,,hjónabandsráðgjöf“
getur nokkru breytt, en það er
alveg á kristaltæru að það þurfa að
verða miklar breytingar á hegðun
þinni og framlagi ef endurnýja
á heitin. Og eins og alltaf þegar
sambandsslit verða þá er saklaus
aðili sem geldur fyrir. Blessað
landið. Við munum halda áfram
að gera okkar besta fyrir landið, hér
eftir sem hingað til, það er okkar
hagur að skila því betra til næstu
kynslóðar en við tókum við því.
Það verk munum við halda áfram
að vinna af heilindum.
Ásta F. Flosadóttir
Höfða I, Grýtubakkahreppi
(Höfundur er sauðfjárbóndi
og vörslumaður lands)
Ásta F. Flosadóttir.
Höfði I í Grýtubakkahreppi. Myndir / Úr einkasafni
„Það eru eiginlega ótrúleg vinnubrögð að ganga framhjá bændum við
samningu reglugerðar um landnýtingu.“
Í síðustu viku birtust bændum
fyrstu hugmyndir að verði á
dilkakjöti haustið 2022. 10%
hækkun að lágmarki. Það er
vægt til orða tekið þegar ég segi
að þessi 10% eru mikil vonbrigði.
Á síðustu árum hef ég reynt að
þakka fyrir hvert prósentustig
sem verðið hefur þokast upp á leið
sinni til eðlilegrar leiðréttingar frá
verðfallinu 2017, en nú er staðan
önnur, það er varla hægt að
þakka fyrir 10% hækkun í 5,7%
verðbólgu.
Það hefur komið alveg skýrt fram
hjá forsvarsmönnum afurðastöðvanna
síðustu mánuði að þeir telja ekki
heppilegt að fé fækki mikið, til
viðbótar við það sem nú þegar er
orðið. Ég tel líka að það sé alveg rétt
hjá þeim. Þegar að ferðamönnum
fer að fjölga á nýjan leik, mun
innanlandsmarkaðurinn stækka.
Lambakjöt hefur verið afar vinsælt
hjá erlendum ferðamönnum og
verður það áfram. En einungis ef
okkur ber gæfa til að verja núverandi
framleiðslu frá algjöru hruni.
Hvaðan sú hugmynd kemur,
að bændur geti sæst á 10%
lágmarkshækkun, veit ég ekki. En
það er alveg ljóst að vonbrigði mín og
annarra bænda eru mikil. Við búum
við kerfi sem einfaldlega virkar ekki
sem skyldi. Nú eru afurðastöðvar
farnar af stað til að tryggja sér innlegg
fyrir næsta haust og alveg ljóst að
engin þeirra vill tapa frá sér meira
innleggi. En hvernig má það vera að
á sama tíma og fyrirtækin eru að fiska
bændur til sín í viðskipti þá ætla þau
að halda áfram að svelta bændur?
Getur ástæðan verið sú að þessi
kostnaðarliður þeirra er orðinn sá
eini í rekstrinum sem þeir ráða alveg
yfir? Ég veit það ekki en mér er orðið
fullljóst að bændur geta ekki staðið
áfram í rekstri þar sem ekkert tillit er
tekið til þeirra kostnaðarhækkana sem
þeir eru að verða fyrir þegar svo verð
á lambakjöti er ákveðið.
Í öllum rekstri er verðlagning á
vörum byggð á þeim kostnaði sem
til verður við framleiðslu á henni.
Hins vegar hafa bændur ekkert um
það að segja hvaða verð þeir fá fyrir
sína vöru. Hvers vegna er bændum
ætlað að reka sín bú án þess að geta
verðlagt sínar afurðir til að tryggja
sanngjarna afkomu? Ef fer svo að
afurðaverð til bænda hækki bara um
10% á komandi hausti, þegar allt
stefnir í að breytilegur kostnaður
hækki um 20­30%, þá er það ekkert
annað en síðasti naglinn í líkkistuna.
Trausti Hjálmarsson,
bóndi Austurhlíð II
Síðasti naglinn í líkkistuna
Trausti Hjálmarsson. Mynd / Einkasafn