Bændablaðið - 10.02.2022, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 10. febrúar 202250
Samkvæmt tölum frá FAO,
Matvæla- og landbúnaðar stofn-
unar Sameinuðu þjóðanna, þá
á mjólkurframleiðsla heimsins
frekar lítinn hluta af heildarlosun
gróðurhúsalofttegunda, þ.e. loft-
tegunda sem taldar eru geta valdið
hækkun hitastigs jarðar.
Þessi losun, sótspor framleiðsl­
unnar, verður til víða á löngu
framleiðsluferli mjólkur s.s. við
framleiðslu og flutninga á aðföngum,
við endurnýjun á tækjabúnaði og
gripum, við jórtrun, við geymslu,
dreifingu á mykju, framleiðslu og
dreifingu á mjólkurvörum, kælingu
mjólkurvara og margt fleira mætti
tína til.
2,2% af sótspori heimsins
Alls er talið að rekja megi
2,2% af sótspori heimsins til
mjólkurframleiðslu og þó svo
að það sé e.t.v. ekki hátt hlutfall,
í samanburði við stóru meng­
unarvaldana og þá staðreynd að
hundruð milljóna íbúa heimsins
hafi tekjur af búgreininni, þá breytir
það því þó ekki að eigi að draga úr
sótsporinu í heiminum þarf að horfa
á alla þættina. Það sem er einnig
sérstakt við mjólkurframleiðsluna
er að hún er í stöðugum vexti á
heimsvísu og sér ekki fyrir endann
á aukningunni, enda þarf að halda
áfram að búa til matvæli fyrir
stöðugt vaxandi íbúafjölda heimsins.
Því þarf líka að skoða hvað unnt sé
að gera til þess að draga úr sótspori
mjólkurframleiðslunnar í heiminum.
Augljósast er að skoða tengingu
jarðefnaeldsneytis við heildar
framleiðsluferilinn og finna leiðir
til að draga úr notkuninni. Þetta
snýr að framleiðslu aðfanga eins
og áburði, flutningi á aðföngum eða
framleiðslu til og frá búunum eða
afurðastöðvum o.s.frv.
Aðgerðaráætlun um metan
Meirihluti landa heimsins, 103
talsins, m.a. Ísland, hafa undirritað
áætlun um að minnka metanlosun
landanna um a.m.k. 30% fyrir árið
2030, en árið 2020 er notað sem sam­
anburðargrunnur. Þó svo að í þessari
áætlun stefni hvert land að því að
draga úr losun heima fyrir er ekki
síður mikilvægt að horfa á heildar­
myndina. Tilfellið er að nokkuð
auðvelt væri að draga úr sótspori
mjólkurframleiðslu á heimsvísu en
líklega erfitt að ná þeim árangri að
draga úr því að fullu.
Flest alþjóðleg fyrirtæki í
afurðavinnslu mjólkur hafa í dag
markmið um að draga verulega
úr heildarsótspori framleiðslunnar
þegar fyrir árið 2030 og að það verði
að engu orðið á árabilinu 2040­2050!
En hvernig á að ná þessum árangri,
sér í lagi þegar horft er til þess að
mjólkurframleiðslan í heiminum
er og mun halda áfram að aukast
á komandi árum? Hér verður ekki
horft til þeirra fjölmörgu aðgerða
sem afurðastöðvar, dreifingar­ eða
söluaðilar mjólkurvara geta gert,
heldur einungis horft til kúabúanna
sjálfra.
Nyt kúa
Einn augljósasti þátturinn til þess
að draga úr sótspori mjólkur­
framleiðslunnar, þegar búið er
að horfa til framangreindrar
jarðefnaeldsneytisnotkunar, er að
auka nyt kúa.
Kýr hafa almennt séð nokkuð
stöðugt sótspor hvort sem þær fram­
leiða mjólk eða ekki. Þetta kemur til
af því að þær þurfa auðvitað að lifa
af daginn óháð framleiðslunni. Líta
má á þetta sem hálfgerðan fastan
kostnað og með því að framleiða
marga lítra af mjólk lækkar þessi
hluti sótsporsins á hvern framleiddan
lítra. Þetta sýna alþjóðlegar saman­
burðartölur vel og þegar horft er til
þess hvar hæsta sótsporið er á hvert
framleitt kíló mjólkur, þá koma lág­
nytja kúakyn einstaklega illa út.
Samkvæmt tölum IFCN samtök­
anna, sem eru alþjóðleg samtök
sem vinna að því að bera saman
margs konar upplýsingar varðandi
mjólkurframleiðslu í mismunandi
löndum, sést vel að eftir því sem
meðalnyt kúa lækkar þá snarhækkar
sótsporið á hvert kíló eins og sjá má
á mynd 1.
Skilvirkni
Gögn IFCN sýna einnig að ekki
nema 25% af sótspori mjólkurfram­
leiðslu heimsins koma frá löndunum
sem flokkast sem þróuð þrátt fyrir
að þar sé meginþungi mjólkur­
Á FAGLEGUM NÓTUM
Við Landbúnaðarháskóla Íslands
hefur verið rekin endurmenntun-
ardeild um árabil. Ýmist eru
námskeið ætluð atvinnufólki
í land búnaðar tengdum grein-
um, áhugafólki um ræktun eða
úrvinnslu landbúnaðarafurða,
umhverfismál, handverk og ýmis-
legt frumkvöðlastarf.
Mörg þessara námskeiða eru
í umsjón starfsfólks Garðyrkju­
skólans á Reykjum í Ölfusi, þar sem
íslensk garðyrkjufræðsla hefur verið
stunduð í yfir 80 ár.
Grisjun
Undanfarið hefur verið haldið vin­
sælt námskeið í Garð yrkjuskólanum
á Reykjum í trjá fellingum, grisjun
skógarreita og meðferð keðjusaga
og annarra verkfæra sem gott
er að þekkja til. Öryggisatriði
við störf í skóginum eru
í fyrirrúmi ásamt því
að auka þekkingu og
færni í öllu sem lýtur að
skógarumhirðu og þekk­
ingu á skógarafurðum. Þetta
námskeið er opið öllu áhuga­
fólki, ekki eingöngu fagfólki, og
verður haldið víðar um land seinna
í vetur, til dæmis á Hallormsstað
í lok febrúar. Önnur námskeið
eru sniðin að þeim sem vilja læra
hvernig staðið er að klippingu trjáa
og runna í heimilisgarði og smærri
trjáreitum.
Brunavarnir
Meðal annars hefur verið boðið
upp á forvitnilegt námskeið um
forvarnir gegn gróðureldum, í sam­
vinnu við Brunavarnir Árnessýslu,
Skógræktina og fleiri aðila. Þar
er farið yfir lög og reglugerðir á
skógarsvæðum og öðru ræktar­
landi með tilliti til brunavarna og
farið yfir fyrstu aðgerðir, búnað og
aðferðir við brunavarnir á ræktar­
landi. Þetta námskeið gæti hentað
vel sumarbústaðaeigendum og
forsvarsfólki orlofshverfa svo dæmi
séu tekin.
Blómaskreytinganámskeið eru
skemmtileg og gefandi
Í gegnum tíðina hafa páska­ og
vorskreytinganámskeið af ýmsu
tagi verið vinsæl en þar er unnið
með náttúruefni, páskablóm og
vorblóm. Þau námskeið hafa verið
opin öllum og byggð upp sem
blanda af sýnikennslu af okkar
færasta blómaskreytingafólki og
verklegri kennslu og hentað bæði
almennu áhugafólki og starfsfólki
blómaverslana. Á vordögum verður
boðið upp á námskeið með sænskum
gestakennara í blómaskreytingum
og verður það aðallega sniðið að
þörfum fagfólks.
Blóm, grænmeti
og garðagróður
Vinsæl námskeið sem snúa að
ræktun blóma og grænmetis eru
haldin á Garðyrkjuskólanum á
hverju ári. Dæmi um námskeið
sem haldin verða í vor eru Ræktun
og umhirða pottaplantna, fyrir alla
þá grænfingruðu blómaunnendur
sem stunda inniræktun pottablóma,
og Matjurtaræktun í óupphituðum
gróðurhúsum, sem er ætlað al­
mennum garðeigendum sem vilja
bæta við þekkingu sína í fjölbreyttri
matjurtarækt. Enn má nefna nám­
skeiðið Fjölæringar, plöntuval og
uppröðun í beð, sem er ætlað garð­
eigendum sem og þeim sem starfa
við garðyrkju og skrúðgarðyrkju­
störf. Farið verður í tegundir blóma
fyrir beð og opin svæði út frá
fagurfræðilegu sjónarhorni
og búsvæðavali. Námskeið
um trjá­ og runnaklippingar
fyrir áhugafólk er einnig
á döfinni á Reykjum og
er það bæði bóklegt og
verklegt námskeið þar sem
fjallað er um klippingar á
helstu tegundum trjágróðurs í
görðum og hvaða tól og tæki þarf til
klippinganna. Rík áhersla er lögð á
öryggismál. Námskeið fyrir starfs­
fólk í skólagörðum er fastur liður á
vorin en þar er farið yfir helstu at­
riði matjurtaræktunar með það fyrir
augum að þátttakendur geti leiðbeint
ungu ræktunarfólki sem er að stíga
sín fyrstu skref í matjurtaræktinni í
skólagörðum sveitarfélaga.
Jarðvegur, umhverfi og náttúra
Á Reykjum eru haldin hleðslu­
námskeið þar sem notað er íslenskt
hleðsluefni, torf og grjót í veggi og
smærri mannvirki. Unnið er með
íslenska arfleifð í hleðslutækni.
Jarðgerð og umhirða safnhauga
er áhugavert námskeið fyrir alla
þá sem hafa áhuga á endurnýtingu
lífrænna afurða sem til falla frá
heimilum og görðum. Fjallað er
um undirstöðuatriði jarðgerðar, hrá­
efni, blöndunarhlutföll og nýtingu
jarðgerðarefnis. Fleiri námskeið
Endurmenntunar LbhÍ sem snúa að
umhverfismálum og náttúrunýtingu
eru t.d. Meðferð plöntuverndarvara
og útrýmingarefna og æðarrækt.
Sameiginlegt þessum nám­
skeiðum er að þau eru bæði bók­
leg og verkleg, eftir því sem reglur
leyfa. Á Reykjum á sér stað hægfara
endurnýjun húsakosts og aðstöðu.
Kaffi og hádegisverður er að jafn­
aði innifalið í námskeiðagjöldum.
Kynnið ykkur áhugaverða fræðslu
á heimasíðunni: https://endur­
menntun.lbhi.is/

Ingólfur Guðnason
GARÐYRKJUSKÓLI LBHÍ REYKJUM
Virkur þátttakandi í námskeiðahaldi:
Endurmenntun sér-
sniðin fyrir þig
Blómaskreytinganámskeið eru skemmtileg og gefandi.
Mynd / Guðríður Helgadóttir.
LÍF&STARF
Snorri Sigurðsson
snorri.sigurdsson@outlook.com
Sótspor á hvert kíló mjólkur er mun hærra þar sem nyt kúa er lág, sem er algeng staðreynd í þróunarlöndum heimsins.
Sótspor mjólkurframleiðslu
– Leiðir til minnkunar
Mynd 1. Yfirlit með niðurstöðum rannsóknar IFCN á gögnum 172 kúabúa í
52 löndum um sótspor í samanburði við nyt.