Bændablaðið - 10.03.2022, Blaðsíða 12

Bændablaðið | Fimmtudagur 10. mars 202212
FRÉTTIR
Votlendi gegnir lykilhlutverki
þegar kemur að því að aðlagast
breytingum á lífríki á tímum
loftslagsbreytinga, að sögn dr. Tom
Barry, framkvæmdastjóra CAFF,
vinnuhóps Norðurheimskauts-
ráðsins, um verndun lífríkisins á
Norðurslóðum sem starfrækt er
á Akureyri.
Þar fór fram viðamikið verkefni
um votlendi þar sem tvinnuð voru
saman vísindi og stjórnsýsla með
sjálfbæra þróun Norðurslóða að
leiðarljósi. „Þetta verkefni er lýsandi
dæmi um hvernig Ísland, þrátt fyrir
að vera lítil þjóð, getur verið leiðandi
í samstarfi og haft þannig mikil áhrif
á alþjóðleg málefni,“ segir Tom.
Norðurskautsráðið er vettvangur
samstarfs um sjálfbæra þróun á
Norðurslóðum. Aðildarríki ráðsins
eru átta; Bandaríkin, Danmörk,
Finnland, Ísland, Kanada, Noregur,
Rússland og Svíþjóð, auk sex
frumbyggjasamtaka af svæðinu.
Þá eiga þrettán ríki áheyrnaraðild,
svo sem Indland og Kína.
„Við höfum greint lykilþætti
hvers vistkerfis á Norðurslóðum.
Ef þessir lykilþættir breytast á
einhvern hátt gefur það til kynna
enn frekari breytingar á vistkerfinu
og við því þarf að bregðast. Okkar
verkefni er að fylgjast með þessum
vistkerfisbreytingum og leggja
mat á þær. Við matið fáum við til
liðs við okkur fagfólk í málefnum
Norðurslóða, vísindamenn,
fræðafólk og frumbyggja af svæðinu
svo eitthvað sé nefnt. Úr þessu
mótum við samþætta þekkingu
sem liggur til grundvallar ráðgjöf
okkar fyrir stefnumótendur, ráðherra
og ríkisstjórnir aðildarríkjanna,“
segir Tom um starfsemi CAFF
(Conservation of Arctic Flora and
Fauna) sem er vinnuhópur undir
Norðurskautsráðinu er vinnur
að vernd lífríkis og líffræðilegs
fjölbreytileika á Norðurslóðum.
Undir Norðurskautsráðinu eru
reknar sex deildir og eru tvær
þeirra, fyrrnefnt CAFF og verndun
hafsvæða (PAME), starfandi á
Akureyri.
„Á Akureyri hafa 2 af 6 vinnu-
hópum Norðurskautsráðs aðsetur
þar af 2 af 3–4 stærstu og virkustu
hópunum og stór hluti af vinnu
Norðurskautsráðsins er skipulögð
héðan en starfsfólk okkar er víða
um heim, auk þess sem yfir hundrað
vísindamenn geta komið að hverju
verkefni fyrir sig. Þetta þýðir að
Ísland er miðpunktur fjölbreyttra
mikilvægra verkefna sem tengjast
Norðurslóðum,“ segir Tom.
Tuttugu tillögur
Ísland hefur haft forgöngu um að
draga fram mikilvægi votlenda innan
Norðurskautsráðsins og hafa þeir
leitt, ásamt Svíum, RAW verkefnið
(Resilience and management of
Arctic Wetlands) sem lýtur að
stjórnun og verndun votlenda á
Norðurslóðum.
Verkefnið hófst formlega árið
2017. „Fyrsti áfangi snerist um að
kortleggja þá þekkingu sem til er
um votlendi á Norðurslóðum; stöðu
þeirra í öllum Norðurskautsríkjunum
og meðhöndlun þeirra,“ segir Tom
en í öðrum áfanga var stjórnun og
verndun votlendis í brennidepli þar
sem aðferðafræði endurheimtar
voru greindar, framkvæmd og
eftirfylgni í mismunandi ríkjum
sem og þátttaka heimamanna í
votlendisstjórnun skoðaðar. Þriðji
áfangi var svo vinnsla skýrslu
með meginniðurstöðum og
stefnu mótandi ráðleggingum sem
afhentar voru á ráðherrafundi
utanríkisráðherra aðildarríkjanna
í Reykjavík í maímánuði í fyrra.
„Þar var ráðherrunum afhent
yfirgripsmikið skjal sem innihélt
tuttugu ráðleggingar um stefnu og
helstu niðurstöður um það sem við
vitum um votlendi og hvernig við
getum nálgast stjórnun þeirra betur
á sjálfbæran hátt,“ segir Tom.
Plaggið inniheldur tillögur um
aðgerðir sem æskilegt er að grípa
til, bæði hvað varðar endurheimt
votlendis, viðhald þeirra og bætta
þekkingu á þeim.
Þessi tilmæli mynda nú ramma
um ákvarðanir Norðurskautsráðsins
hvað votlendi varðar. „Ráðið hefur
nú gert áætlun um hvernig eigi
að hrinda þessum endurbótum í
framkvæmd,“ segir Tom en bendir á
að ríkin þurfi kannski að fara ólíkar
leiðir miðað við stöðu hvers lands
fyrir sig.
„Á sumum stöðum þarf að
bæta verulega í svæðisbundna
vísindastarfsemi, á öðrum stöðum
horfum við á stjórnsýslulegar
flækjur sem þarf að leysa. En við
erum lögð af stað og orðin sammála
um lykilþætti þessa viðamikla
verkefnis og þau skref sem þarf að
taka. Næst á dagskrá er að hefja
samstarf við sérfræðinga og sjá til
þess að innleiðing tilmælanna munu
í reynd hafa áhrif, þannig að við
sjáum eftir nokkur ár raungerðan
áhrifamátt verkefnisins,“ segir Tom.
/ghp
Starfsemi Norðurskautsráðsins á Akureyri:
Ísland í fararbroddi alþjóð-
legrar stefnumótunar
– Yfirgripsmiklar niðurstöður þverfaglegs votlendisverkefnis
Votlendi á Norðurslóðum
Næstum helmingur votlendis
heimsins er staðsettur á
Norðurslóðum þar sem þau eru
allt að 60% alls vistkerfis þar.
Votlendi er skipt upp í fjórtán
vistgerðir sem innihalda
m.a. mýrar, flóa, rakar
túndrur, ýmis vatnskerfi og
grunnsæfi. Þessi svæði hafa
mikilvæg vatnsfræðileg og
næringarfræðileg gildi sem og
að þjóna vistkerfinu sem fóður-
og varpsvæði fyrir viðkvæmt
dýralíf, sér í lagi farfugla og
fjölmargra fisktegunda.
Dr. Tom Barry, framkvæmdastjóri CAFF. Mynd / Vesa-Matti Väärä
Votlendi í Öxnadal. Mynd / Kári Fannar Lárusson
Eins og dæmin sanna geta bæði
fyrirtæki og einstaklingar, ekki síst
bændur, orðið fyrir stórtjóni þegar
rafmagn dettur út vegna veðurs og
náttúruhamfara. Við eigum
varaaflstöðvar fyrir allar aðstæður.
EKKI DETTA
ÚR SAMBANDI!
Rafmagnsleysi getur valdið stórtjóni
Hafðu samband í tæka tíð! ronning.is
Bændurnir í Birkihlíð í Skaga-
firði, þau Ragnheiður Lára
Brynjólfsdóttir og Þröstur Heiðar
Erlingsson, ætla að bjóða þeim
bændum sem hafa hug á að sækja
um leyfi til að reka örsláturhús
ókeypis ráðgjöf um ferlið.
Þau voru í fararbroddi þeirra
bænda sem börðust fyrir þessum
réttindum, sem leiddi til þess að gefin
var út reglugerð í maí síðastliðnum
sem heimilar rekstur lítilla sláturhúsa
heima á lögbýlum. Aðeins fjórar
umsóknir bárust Matvælastofnun
um slíkt rekstrarleyfi fyrir síðustu
sláturtíð. Mun ástæðan liggja að hluta
til í því að bændur mikli fyrir sér að
ráðast í breytingar á húsakosti sem
slíku ferli fylgir og skriffinnskan vaxi
þeim í augum.
Þrír bæir með rekstrarleyfi
Samkvæmt upplýsingum frá
Matvælastofnun eru þrjú lögbýli nú
með rekstrarleyfi fyrir lítið sláturhús;
Birkihlíð í Skagafirði, Grímsstaðir
í Reykholtsdal og Lindarbrekka í
Berufirði. Ein umsókn er enn í bið-
stöðu frá því í haust. Ragnheiður segist
vita af áhuga bænda og einhverjir séu
að koma sér upp aðstöðu. „Við sóttum
um styrk til Markaðssjóðs sauðfjár-
afurða til að hjálpa þeim bændum sem
hafa hug á að sækja um að reka örslát-
urhús, þeim að kostnaðarlausu. Við
fengum styrkinn og ætlum að halda
reglulega fundi þar sem við förum
yfir það sem þarf að gera og hjálpa
þeim í gegnum þetta allt og hvetja
þau áfram,“ segir Ragnheiður.
Hún segir hugmyndina vera að
halda fjarfundi með þeim bændum.
„Við munum miðla af okkar reynslu
og fara yfir þær kröfur sem gerðar
eru til þeirra sem sækja um. Síðan eru
það litlu hlutirnir sem maður kannski
gleymir en þarf að hafa á hreinu; þarf
að nota hæklajárn og hvar fær maður
það, þarf hnífahitara eða má nota
eldavél? Hvað þarf marga bala og
þurfa þeir að vera sérstaklega stórir?
Svona praktískir hlutir sem maður
kannski fattar ekki að vanti fyrr en í
lokinn og reyndar ýmislegt annað.“
Samstaðan mikilvæg
„Það að koma þeim sauðfjárbændum
saman sem vilja sækja um þetta leyfi
og láta bændur hittast og bera saman
bækur sínar og veita hvert öðru
stuðning og fá hugmyndir er bara af
hinu góða,“ segir Ragnheiður. „Það er
alltaf betra og skemmtilegra að vinna
saman í hópi og sérstaklega þegar það
er að ná sama markmiðinu. Þetta er
hugsað sem skemmtilegur vettvangur
fyrir sauðfjárbændur að hjálpast að
við að ná því. Það er ekkert gaman að
fara aleinn í gegnum svona ferli, enda
eru sauðfjárbændur svo skemmtilegir.
Við hjónin munum ekki setja
bændum fyrir að vinna einhverja
,,heimavinnu“, en við munum ýta við
bændunum að gera það sem þarf að
gera fyrir ákveðinn tíma svo þeir fái
leyfið tímanlega. Það verður líka hægt
að hafa samband við okkur fyrir utan
fundartímann, því fólk er nú kannski
ekki að sækja um meðan á fundunum
stendur.“
Virðiskeðjan í eigin höndum
Hún bendir á að stefnt sé að því að
þetta byrji strax í þessum mánuði,
en þau hafa ekki enn auglýst þetta
formlega. „Ætlunin er að byrja núna
um miðjan mars og drífa þetta svolítið
áfram fram að sauðburði. Við munum
hittast í sumar ef þörf verður á og
taka stöðuna. Vonandi verða svo
allir þátttakendur búnir að sækja um
það sem til þarf í haust, þannig að
það þurfi bara að hnýta lausa enda
og allir geti slátrað í haust. Eftir
sláturtíð munum við síðan hittast og
taka stöðuna um það hvernig þetta
hafi gengið.
Við það að slátra heima er
virðiskeðjan öll komin heim á bæinn
til sauðfjárbændanna sem og ýmislegt
annað. Fólk fær allan innmat, hausinn,
gæruna og hugsið ykkur allt sem hægt
er að gera úr þessu, öll nýsköpunin
sem bændur geta komið fram með,“
segir Ragnheiður að lokum um
ávinninginn af því að koma sér upp
eigin sláturaðstöðu og kjötvinnslu.
/smh
Bjóða ókeypis ráðgjöf um
lítil sláturhús á lögbýlum
– Miðlað af reynslunni og farið yfir kröfur