Vísbending - 13.05.2021, Side 15

takmarka fjölgun ferðamanna frá einu ári til annars. Aftur
líkist þessi leið veiðigjaldaleiðinni.
Ekki eru nein merki þess að verið sé að skipuleggja
ferðaþjónustu á þennan hátt nú þegar fyrirsjáanleg er
fjölgun ferðamanna eftir að búið er að bólusetja Íslendinga
og þær þjóðir sem líklegastar eru til þess að vilja koma
hingað.
ÁHRIF Á AÐRAR GREINAR
Náttúra Íslands og fiskimið eru uppspretta mikils hluta
útflutningstekna í gegnum sjávarútveg og ferðaþjónustu.
En til þess að góð störf geti orðið til og hagvöxtur haldið
áfram væri æskilegt að byggja grunninn undir greinar
sem búa til verðmæti í meira mæli með mannauði og
hugviti fólks. Ekki svo að skilja að það gerist ekki í
auðlindagreinunum tveimur en takmarkaðar auðlindir
setja vexti þeirra skorður eins og ensku hagfræðingarnir
David Ricardo og Alfred Marshall bentu á fyrir löngu
síðan.
Það væri því æskilegt að styrkja nýjar greinar. Slíkt
var gert á Norðurlöndunum á níunda áratugnum þegar
hefðbundnar greinar, svo sem skógarhögg, stáliðnaður,
bílaiðnaður og skipasmíðar, gáfu eftir. Finnland, Svíþjóð
og Danmörk náðu góðri stöðu í líftæknigreinum, hugbún-
aði og samskiptatækni með því að nota samvinnu á milli
stjórnvalda, verkalýðsfélaga og atvinnurekenda til þess að
fjármagna ný fyrirtæki og þjálfa nýtt starfsfólk. Þannig
má að sumu leyti líkja umbreytingu sænska hagkerfisins
við það kínverska á þann hátt að í báðum löndum voru
þær stofnanir sem fyrir voru notaðar til þess að umbylta
efnahagslífinu, korporatismi í Svíþjóð og stofnanir komm-
únisma í Kína.
Stofnanir efnahagslífsins skipta hér máli. Ef engin stjórn
er á fjölgun ferðamanna má búast við því að þeim fjölgi
aftur svo mikið að gengi krónunnar hækki og geri rekstur
annarra atvinnugreina erfiðan. Þetta er hin svokallaða
„hollenska veiki“ sem felur í sér að ein útflutningsgrein
kæfi aðrar. Það er því mikilvægt að stjórnvöld skapi svig-
rúm fyrir aðrar greinar en sjávarútveg og ferðaþjónustu
að vaxa og dafna.
LOKAORÐ
Á ensku er til hugtakið „industrial policy“ sem felur í
sér að stjórnvöld hafi einhverja stefnu þegar kemur að
vexti hinna ýmsu atvinnugreina. En hvaða stefnu hafa
stjórnvöld hér á landi? Það er erfitt að finna dæmi um
að innlend stjórnvöld hafi í fortíð tekið ákvarðanir um
það hvaða greinar skyldu fá skilyrði til vaxtar. Það er þá
helst bankarnir eftir einkavæðingu þeirra árið 2003 en
þó var stofnanaumgjörð þeirra ófullkomin eins og oft
hefur verið bent á.
Spurningin er þá sú hvaða atvinnugreinar eigi að
verða öflugar hér á landi í framtíðinni. Nú er fjórða
iðnbyltingin á næsta leiti sem mun fela í sér aukna sjálf-
virkni, tölvur sem koma í staðinn fyrir fólk og stóraukna
framleiðni og þá einnig væntanlega arðsemi fjármagns.
Staðsetning fyrirtækja mun skipta minna máli. Í slíku
hagkerfi verður áfram rúm fyrir sjávarútveg og ferða-
þjónustu en hvaða aðrar atvinnugreinar munu vaxa hér
á landi? Og hvar mun fólk fá vinnu? Verður tæknin til
þess að auka framleiðni fólks eða mun hún leggja þau
niður? Og hvaða greinar í tækni- eða háskólanámi er
skynsamlegt að efla?
Það er ekki nægilegt að auglýsa Ísland fyrir erlenda
ferðamenn á Times Square í New York. Það þarf að sýna
fyrirhyggju svo að mistök fortíðar verði ekki endurtekin.
Einkarekstur og frjáls samkeppni krefst þess að regluverk
sé fyrir hendi svo að fyrirtæki hámarki þjóðarhag.
Ljósmynd: Skjáskot frá Icelandair.