Skessuhorn - 04.04.2022, Page 22

MIÐVIKUDAGUR 4. MAÍ 202222
Þorsteinn Þorsteinsson lauk
stúdentsprófi árið 1950 og
magistersprófi í lífefnafræði frá
Hafnarháskóla árið 1956. Í síðustu
viku átti hann 76 ára útskriftaraf­
mæli frá Bændaskólanum á Hvann­
eyri, nú Landbúnaðarháskóla
Íslands. Blaðamaður Skessuhorns
heimsótti hann og Eddu Emils­
dóttur konu hans á fallegu heimili
þeirra í Reykjavík. Þau hafa verið
gift í 67 ár og eiga fjögur uppkomin
börn; Ingibjörgu, Björn, Þorstein
og Margréti.
Erindið var að spyrja Þorstein
um æsku hans á Húsafelli í Hálsa­
sveit, þar sem hann fæddist 1. apr­
íl árið 1925, þriðji í röð fjögurra
barna Ingibjargar Kristleifsdóttur
og Þorsteins Þorsteinssonar. Í sam­
talinu rifjast upp minningar um
fjölskylduna, en einnig vinnufólkið
sem tengdist henni sterkum bönd­
um gegnum áratuga trúfasta þjón­
ustu. Við byrjum á að ræða jólin.
„Það er mjög sterk endurminning;
fyrstu jólin sem ég man eftir,“ seg­
ir Þorsteinn. „Þá var útvarpið ekki
komið. Hátíðin byrjaði þegar all­
ir söfnuðust saman og Jakob Guð­
mundsson vinnumaður las hús­
lestur. Gamlar endurminningar eru
oft svolítið takmarkaðar, en maður
man sterkar myndir eins og þessa,“
segir hann hugsi.
Erfiður missir
Talið berst áfram að fyrstu árun­
um og síðan að haustinu árið 1930.
Þá kvöddu grimm örlög dyra. „Það
urðu miklar breytingar á Húsafelli
þetta ár því að þá deyr mamma
mín. Hún veiktist af krabba­
meini og dó suður í Reykjavík eftir
mjög erfiða legu. Hún var jörðuð í
kirkjugarðinum á Húsafelli. Þá var
ég fimm ára og þarna urðum við
krakkarnir móðurlausir. Við vorum
fjögur. Elstur var Magnús fæddur
1921, þá Kristleifur fæddur 1923,
svo kem ég 1925 og Ástríður syst­
ir mín er fædd árið 1927. Móður­
missirinn var erfiðastur fyrir Ástríði
því við drengirnar vorum frjálsir
eins og fuglinn utan dyra, en eins
og gengur með stúlkur á þessum
tíma þá voru þær bundnar innan
dyra og háðari fólkinu sem þar var.“
Þorsteinn eldri
Þorsteinn segir um föður sinn að
hann hafi gengið í Hvítárbakka­
skóla og alla tíð verið duglegur að
afla sér þekkingar og menntunar.
Þessu fylgdi forystuhlutverk innan
sveitarinnar. „Hann var virtur þar
og réði miklu. Hann var samt ekki
einn af þessum mönnum sem vildu
ryðjast áfram, þetta þótti bara sjálf­
sagt, aðrir bændur höfðu ekki sömu
þekkingu og hann. Svo það var
nógu að sinna og við ólumst þarna
upp að heilmiklu leyti rétt eins og
dýrin í haganum,“ segir Þorsteinn
og brosir. „Þegar móðir mín dó
voru allir boðnir og búnir að hjálpa
föður mínum með heimilið. Ástríð­
ur systir hans var eitt misseri hjá
okkur á meðan erfiðustu umskiptin
urðu. Þar á eftir komu svo ráðskon­
ur og ég minnist sérstaklega einn­
ar þeirra, Herdísar Jónasdóttur,
sem var ættuð norðan úr Húna­
vatnssýslu. Hún var mikill dugn­
aðarvargur, vel að sér til handa og
sæmilega til bókar. Hún hafði verið
á Húsmæðraskólanum á Blönduósi.
Herdís var líklega hjá okkur í um 25
ár og margt gott um hana að segja.
Hún var til dæmis mikill dýravin­
ur, það var varla hægt að nefna það
kvikindi sem ekki elti hana.“
Faðir Þorsteins tók ekki saman
við aðra konu eftir að hann missti
Ingibjörgu konu sína. En Herdís
dvaldist lang lengst af ráðskon­
unum á Húsafelli. „Ef einhver
meiðsli urðu úti við var það hún
sem var dugleg að binda um sárin.
En það kom enginn í staðinn fyrir
mömmu,“ segir Þorsteinn.
Ljósin í tilverunni
Fræðsla var sjálfsagður hluti
dagslegs lífs á heimilinu. Þorsteinn
nefnir sérstaklega tvær eftirminni­
legar persónur og hjú á bænum í
áratugi, þau Jakob Guðmundsson
frá Kolsstöðum og Guðrúnu Jóns­
dóttur sem oft var kölluð Gunna á
Húsafelli. Jakob var fæddur 1873
og Guðrún 1861. Þorsteinn var
samtíma þeim báðum langt fram
á fullorðins aldur og segir: „Guð­
rún var afskaplega vel lesin og hafði
yndi af kvæðum og skáldsögum.
En hún var svo óheppin að hafa
ekki lært að skrifa og sama gilti
reyndar um Ástríði föðurömmu
mína. Kobbi og Gunna voru dug­
leg að fræða okkur krakkana og síð­
an ég man fyrst eftir mér var far­
skóli í sveitinni. Kennarinn flutt­
ist milli bæja, svo sem milli Rauðs­
gils og Húsafells. Sennilega hefur
hann þurft að vera á fjórum bæjum
yfir veturinn. „Steinunn á Rauðs­
gili var systir föður míns og börn­
in þar voru eins og systkini okkar.
Fyrsti kennarinn sem ég man eft­
ir var Arnþór Árnason, bróðir Þuru
í Garði. Honum var eiginlega ekki
hægt að hæla, hann orti ljótar vís­
ur bæði um nemendur og aðra.
Svo kom Guðveig Brandsdótt­
ir frá Fróðastöðum í Hvítársíðu,
og síðan Helgi Geirsson. Guð­
veig var ein af þessum skæru ljós­
um í tilverunni, sameinaðist krökk­
unum, fór út með þeim að leika og
var hvers manns hugljúfi. En Helgi
var strangur og allt að því vondur
við börnin. Hann hafði hins vegar
þann mikla kost að vera stakur
bindindismaður og hafði það fyr­
ir börnunum. Svo kom Ragnheið­
ur Brynjólfsdóttir frá Hlöðutúni og
hún var annað ljósið í tilverunni.“
Byggt í upphafi aldar
Aðspurður um húsakynni bernsk­
unnar segir Þorsteinn: „Við bjugg­
um í húsinu sem var byggt árið 1908
og er gamli bærinn á Húsafelli í
dag. Það tók tvö ár að byggja hann.
Hann var hlaðinn úr vikurgrjóti
sem við krakkarnir kölluðum flota­
steina því það flaut á vatni. Það var
tilhöggvið og lagt í sementssteypu
og svo múrað að utan, þiljað að
innan. Smiðurinn var Jón Sigurðs­
son frá Efstabæ í Skorradal. Svo var
byggður skúr við húsið árið eftir og
notað efni úr gamla bænum við það
verk. Guðbjörn Oddsson byggði
skúrinn. Hann giftist síðar föður­
systur minni Steinunni Þorsteins­
dóttur og þau bjuggu á Rauðsgili í
Hálsasveit.“
Þorsteinn segir svo um samskipt­
in milli systkinanna fjögurra: „Það
má heita að það hafi alltaf ver­
ið gott á milli okkar í uppeldinu.
Auðvitað voru þó áflog eins og
gengur. Mitt erfiði var að fylgja
eldri bræðrunum eftir, því ég var
tveimur og fjórum árum yngri.“
„Þá var útvarpið ekki komið“
Litið aftur tæpa öld og barnæska Þorsteins frá Húsafelli rifjuð upp
Þorsteinn Þorsteinsson. Ljósm. gj.
Þorsteinn að lesa ljóðabók S. H. Siguringa Hjörleifssonar. Þorsteinn Þorsteinsson eldri, bóndi á Húsafelli.