Læknablaðið - 01.01.2022, Blaðsíða 21

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 21
við lyfinu.23 Þá er fengið nýtt sýni úr æxlinu og gerð sameinda-
meinafræðileg greining sem getur nýst við að ákveða hvaða með-
ferð hentar best. Í töflu l er yfirlit yfir helstu stökkbreytingar, sam-
runagen og aðra lífmarka í lungnakrabbameinum en framfarir á
þessu sviði eru hraðar og nýjar mælingar bætast stöðugt við.
Sumir sjúklingar með útbreitt lungnakrabbamein fá ónæmis-
meðferð og er tjáning PDL-1 viðtaka þá notuð sem lífmarki til að
meta líkur á svörun meðferðar. Slík meðferð getur þó einnig kom-
ið til greina við lungnakrabbamein án PDL-1 tjáningar.24
Greining og stigun
Þegar grunur vaknar um lungnakrabbamein eru gerðar ýmsar
rannsóknir til að staðfesta greininguna, en jafnframt til að meta
útbreiðslu meinsins og almennt ástand sjúklingsins. Mikilvægt er
að velja rannsóknir sem afla mestra upplýsinga með sem minnstri
áhættu fyrir sjúklingana.25
Myndrannsóknir á lunga
Tölvusneiðmyndir (TS) eru helsta rannsóknin, bæði til greiningar
og stigunar á lungnakrabbameini, en í sumum tilvikum hafa sjúk-
lingar áður greinst með íferð eða æxli á hefðbundinni lungnamynd
(mynd 2a). Lungnabólga sem erfiðlega gengur að meðhöndla eða
íferðir sem ekki hverfa á meðferð, ættu að vekja grun um lungna-
krabbamein. Hluti lungnakrabbameina (5-10%) greinast fyrir til-
viljun við myndrannsóknir hjá einkennalausum einstaklingum og
er þá oftast um stakan hnút að ræða.26 Hnútur í lungum (<3 cm)
getur verið þéttur eða hélulíkur án þétts hluta (ground glass), eða
þéttur að hluta (mynd 2b).
Eftirlit og uppvinnsla á hnútum fer eftir stærð þeirra, útliti
og áhættuþáttum sjúklings, eins og aldri og reykingasögu. Lík-
ur á krabbameini aukast með stærð og auknum þéttleika hnúts-
ins. Óbreytt stærð í tvö ár er almennt talin merki um að þéttur
hnútur sé ólíklega illkynja.27,28 Dreifðir hnútar í báðum lungum
ættu að vekja grun um meinvörp frá illkynja æxlum utan brjóst-
hols, en stakir hnútar geta einnig verið meinvörp.29 Alþjóðleg
samtök röntgenlækna (Fleichner Society) gáfu nýlega út klínískar
leiðbeiningar um eftirfylgni á hnútum í lungum sem sýndar eru
í töflu II.28,30 Á síðustu árum hefur athygli beinst að vel afmörk-
uðum hélubreytingum en stór hluti þeirra reynist hægt vaxandi
Tafla II. Ráðleggingar um eftirfylgni og meðferð hnúta í lungum hjá fullorðnum.28,30
A. Þéttir hnútar
Stærð
Gerð hnúts <6 mm (<100 mm3) 6-8 mm (100-250 mm3) >8 mm (<250 mm3) Athugasemdir
Stakur
Lítil áhætta Engin eftirfylgni TS eftir 6-12 mánuði,
endurtaka eftir 18-24
mánuði
Íhuga TS eftir þrjá
mánuði, JS eða
vefjagreiningu
Hnútar undir 6 mm þurfa ekki
frekari eftirfylgni
Mikil áhætta Endurtaka TS eftir 12
mánuði
TS eftir 3-6 mánuði, má
endurtaka eftir 18-24
mánuði
Íhuga TS eftir þrjá
mánuði, JS eða
vefjagreiningu
Ef margir áhættuþættir, má
endurtaka TS eftir 12 mánuði
Margir
Lítil áhætta Engin eftirfylgni TS eftir 3-6 mánuði, má
endurtaka eftir 18-24
mánuði
TS eftir 3-6 mánuði, má
endurtaka eftir 18-24
mánuði
Fylgjast þarf með hnút sem er
grunsamlegastur
Mikil áhætta TS eftir 12 mánuði TS eftir 3-6 mánuði,
endurtaka eftir 18-24
mánuði
TS eftir 3-6 mánuði,
endurtaka eftir 18-24
mánuði
Fylgjast þarf með hnút sem er
grunsamlegastur
Y F I R L I T S G R E I N
B. Grisjóttir hnútar
Stærð
Gerð hnúts <6 mm (<100 mm3) >6 mm (>100 mm3) Athugasemdir
Stakur
Hélulíkur (ground glass) Þarfnast ekki eftirlits TS eftir 6-12 mánuði og eftirfylgni á tveggja
ára fresti í 5 ár
Ef sterkir áhættuþættir og hnútur <6 mm,
má endurtaka eftir 2 og 4 ár
Þéttur að hluta Þarfnast ekki eftirlits TS eftir 3-6 mánuði. Ef óbreytt og þéttir
hlutar haldast <6 mm, þá gera árlega TS
í 5 ár
Hnútar sem haldast óbreyttir >6 mm eru
grunsamlegir
Margir
TS eftir 3-6 mánuði.
Íhuga að endurtaka eftir
2 og 4 ár
TS eftir 3-6 mánuði. Eftirfylgni ræðst af
grunsamlegasta hnúti
Margir hnútar <6 mm eru yfirleitt góðkynja
en má fylgja eftir ef margir áhættuþættir
Skammstafanir: TS: tölvusneiðmynd, JS: jáeindaskanni
ATH: þessar ráðleggingar eiga ekki við í skimun fyrir lungnakrabbameini, sjúklinga á ónæmisbælandi meðferð eða sjúklinga með þekkt krabbamein.