Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2012, Qupperneq 24

24 – Sjómannablaðið Víkingur
Í lok heimstyrjaldarinnar seinni, var ástand íslenska fiski-
flotans ansi bágborið og er þá vægt til orða tekið. Varla
höfðu bæst inn í hann ný skip frá því fyrir kreppuna 1930.
Þannig var það með bátaflotann í Keflavík, á heimaslóðum
mínum, örfáir 20 til 30 tonna bátar voru jú byggðir á stríðsár-
unum. En fljótlega eftir það samdi ríkið um smíði á mjög
mörgum bátum, aðallega í Svíþjóð og togurum á Bretlands-
eyjum, eða nýsköpunarflotanum, eins og hann var kallaður.
Enginn af þessum nýju bátum kom til Keflavíkur. Lúðvík
Jósepsson, sem var sjávarútvegsráðherra, að vísu svolítið
seinna, sagði að við hefðum flugvöllinn og þyrftum ekki
meira.
„Barnaheimilið“
En við höfðum leyfi til að kaupa notaða báta og það var gert.
Aðallega voru þetta bátar, sem voru smíðaðir í Svíþjóð 60 til 80
rúmlestir og voru kallaðir „Blöðrur“.
Þetta voru afbragðs góðir sjóbátar, en
ultu mikið í slampanda og ekki sterk-
byggðir og var skipt um yfirbyggingar á
þeim flestum á næstu árum. En eins og
allir muna, sem voru við sjóinn, þá
komu síldarleysis árin í kjölfar stríðsins
og margar útgerðir lentu í vandræðum
með rekstur þessara nýju báta. Þannig
kom til að foreldrar mínir eignuðust,
fyrst tvo þessara báta, mb Dverg frá
Siglufirði, 62 tonna blöðru árið 1947.
Hann fékk nafnið Jón Guðmundsson KE
5 og mb. Dux, árið 1948 sem fékk nafn-
ið Svanur KE 6 og var stærsta blaðran,
sem kom til landsins, 84 tonn.
Ég var á báðum þessum bátum, há-
seti, 1. og 2. vélstjóri og stýrimaður, en
ég fór á mótornámskeið, sem haldin
voru af Fiskifélagi Íslands árið 1948 í
Ólafsvík. Foreldrar mínir voru heppin
með skipstjóra, t.d. var Magnús Berg-
mann frá Fuglavík með Jón Guðmunds-
son og oft hæstur og með aflahæstu
skipstjórum árum saman. Og Guðjón
Jóhannsson, eða Gaui Blakk eins og hann var kallaður, með
Svaninn þessa fyrstu vertíð 1948 Hann var elstur 24 ára og ég
yngstur 17 ára og var báturinn kallaður ,,Barnaheimilið“. En
við fiskuðum vel í meðallagi, þrátt fyrir lágan aldur.
Ég lauk námi í Stýrimannaskólanum úr fiskimannadeild
vorið 1952 og réði mig þá strax stýrimann á Svaninn, en faðir
minn seldi bátinn áramótin 51/52. Við fórum þá á lúðuveiðar
djúpt suðvestur af Reykjanesi og allt vestur að ísröndinni í
Grænlandssundinu. Lúðuveiðarnar gengu vel, nema síðasti
túrinn, þá fórum við vestur undir ísinn og lögðum með ísrönd-
inni. Um nóttina hvessti og ísinn fór á rek. Það skipti engum
togum að við misstum stóran hluta af línunni og vorum á ann-
an sólarhring að komast út úr ísnum í þoku og leiðinda veðri.
Þetta var áður en radarinn kom til sögunnar. Flestir fengum við
kvef, meira og minna, enda illa klæddir í svona ferðalag. Þetta
var síðasti lúðutúrinn. Báturinn var tekinn í slipp, málaður og
síðan gerður klár á reknetaveiðar. Mér gekk illa að ná úr mér
kvefinu og fyrir rest fékk ég flensu ofan í það, sem endaði með
berklabletti í öðru lunganu. Og það þýddi 5 mánaða vist á Vífil-
stöðum.
Það urðu endalok Svansins, þessa góða báts, að hann strand-
aði rétt innan við Garðskaga á leið úr línuróðri á vetrarvertíð-
inni 1953 og eyðilagðist. Það er af mér að segja að ég fór aftur
til sjós í ágúst 1953, þá sem skipstjóri á mb. Blátindi VE 21, 41
tonna bát. Nú er þessi bátur verndaður hjá byggðasafninu í
Eyjum og er gott sýnishorn af vel smíðuðum báti eftir góðan
skipasmið, Gunnar Marelsson. Við feðgarnir tókum hann á
leigu til reknetaveiða. Veiðarnar gengu
nokkuð vel og við vorum heppnir með
afsetningu, þar til að bátarnir úr Kefla-
vík fóru að koma af síldveiðunum fyrir
Norðurlandi, þá gengu þeir fyrir með
löndun í vinnslu og síldveiðar í bræðslu
í reknet, það gekk ekki. Það var allt of
lágt verð á henni til að það gengi upp.
En þetta var góður skóli og ég var kom-
inn á blað. Við hættum veiðum um
miðjan september.
Rétt fyrir áramót 53/54 var mér boð-
inn báturinn Sæfari KE 52, sem var 62.
tonna blaðra, með nýju stýrishúsi, en
óinnréttaður og ákvað ég að taka hann.
Allir þessir sænsk byggðu bátar voru
með sænskar glóðarhaus-vélar, allt of
kraftlitlar fyrir þessa báta, flestar 150 til
200 hestöfl. Í Sæfaranum var 180 ha
Skandía glóðarhaus vél og gekk hann
um 9 mílur, í góðu veðri
Það gekk nokkuð vel að ráða mann-
skap. Stýrimaður var Grétar Guðjónsson
ættaður frá Siglufirði og var með mér í
Stýrimannaskólanum, góður sjómaður,
vélstjóri Karl Guðmundsson ættaður úr Aðalvík, vel reyndur og
farinn að eldast, var lengi vélstjóri á Ísafjarðar Björnunum með
bróðir sínum Guðmundi Guðmundssyni. Kokkurinn og háset-
arnir voru úr Reykjavík, góðir sjómenn, en drykkfelldir í meira
lagi. Í landi var Þorkell Guðmundsson, eða Keli fisksali, eins og
hann var kallaður seinna, landformaður, góður beitningamaður.
Hinir fimm úr öllum landshornum og misjafnir að gæðum.
Þarna rak maður sig fyrst á, að það sannast oft máltakið. ,,Það
er oft hægara um að tala, en í að komast.“ Ég hélt að ég væri
kominn með þó nokkra reynslu t.d. að andæfa upp línu, því
oftast er vélstjórinn, sem leysir skipstjórann af, bæði í mat og
Arnbjörn H. Ólafsson
Arnbjörn H. Ólafsson 35 ára.