Heilbrigðisskýrslur - 04.12.1988, Qupperneq 52

50
SAMBAND HEYVERKUNARAÐFERÐA 0G SJOKDÖMA AF HEYRYKI.
Davíð Gíslason og Tryggvi Asmundsson, Vífilsstaðaspítala
Vigfús Magnússon, Heilsugæslustöð Seltjarnarness
Suzanne Gravesen, Allergologisk Laboratorium I Kaupmannahöfn.
1. Inngangur
Ohætt er að fullyrða að fáar stéttir S Islandi eru í jafn mikilli hættu
að fS atvinnusjúkdóma og bændur. Landbúnaður var aðal atvinnuvegur
þjóðarinnar frS upphafi byggðar og fram S þessa öld. Flestir vinnufærir
menn urðu að verja drjúgum hluta vinnudagsins S veturna við vinnu I hey-
ryki. Heyöflun er óvíða jafn erfið og hér S landi. Veldur því stutt
sumur og óstöðug veðrStta með mikilli úrkomu. Sjúkdómar af völdum
heyryks hafa því Sreiðanlega verið algengir, þótt ekki sé vitað hversu
snemma menn gerðu sér grein fyrir sambandi þeirra við heyrykið.
Eins og fram kemur I sögulegum inngangi þessa erindaflokks skrifaði
Sveinn PSlsson fyrstur manna um heysjúkdóma 1790, og segir heysóttina
alþekktan sjúkdóm. Lýsir hann einkennum af heyryki þannig að samrýmist
best brSðaofnæmi eða óþoli fyrir heyryki.
Fjórum Srum síðar skrifar Jón Pétursson, kirurg um heysjúkdóma undir
yfirskriftinni "Um líkamlega viðkvæmni". Hann lýsir einkennum eftir
vinnu I heyryki allítarlega. A lýsing hans einna best við brSð astma-
tilfelli. Þó lýsir hann hvernig einkennin geta þróast yfir I "ólæknandi
megrusótt (phtisin), eður vatnssýki, bæði I brjósti og annars staðar I
líkamanum". Er svo að sjS sem þessi hluti frSsagnar Jóns eigi við lang-
vinna lungnateppu með hjartabilun. Eru þetta sjúkdómar sem læknar kannast
vel við I dag hjS bændum, sem lengi hafa unnið I heyryki.
Jóni Hjaltalín, landlækni hefur greinilega verið kunn sú hætta sem
mönnum stafar af heyryki, því 1870 gefur hann garðmönnum það rSð að
binda klút fyrir andlitið meðan þeir leysa og hrista heyið. Fjórum
Srum síðar lýsir Jón Finsen I doktorsritgerð sinni í fyrsta sinn sjúk-
dómseinkennum sem koma að kvöldi nokkrum klukkutímum eftir vinnu I
heyryki.