Bændablaðið - 06.10.2022, Síða 2

2 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. október 2022
FRÉTTIR
www.kofaroghus.is - Sími 553 1545
TIL Á LAGER
Ítarlegar upplýsingar og teikningar ásamt ýmsum öðrum fróðleik
STAPI - 14,98 fm
Tilboðsverð
779.000 kr.
25%
afsláttur
BREKKA 34 - 9 fm
Tilboðsverð
489.000 kr.
25%
afsláttur
NAUST - 14,44 fm
Tilboðsverð
539.000 kr.
30%
afsláttur
VANTAR
ÞIG PLÁSS?
Afar einfalt er að reisa
húsin okkar. Uppsetning
tekur aðeins einn dag
TILBOÐ Á GARÐHÚSUM!
Tryggingamál bænda:
Uppskerubrestur á Norðurlandi
– Sameining Bjargráðasjóðs og Náttúruhamfaratrygginga Íslands til skoðunar innan matvælaráðuneytisins
Mikið tjón varð á kornökrum
norðan heiða í hvassviðrinu sem
gekk yfir landið á dögunum, það
á við um Eyjafjörð og Suður-
Þingeyjarsýslu þar sem tjón gæti
numið tugum milljóna þegar upp
er staðið.
Sigurgeir Hreins-
son, framkvæmda-
stjóri Búnaðar-
sambands Eyja-
fjarðar, segir að
þegar óveðrið skall
á hafi átt eftir að
þreskja á bilinu
150 til 200 hektara
í Eyjafirði. Gera
megi ráð fyrir að á
hverjum hektara hafi tapast um það
bil 2 til 2,5 tonn og megi búast við
að tjónið verði að lágmarki 20–25
milljónir króna.
„Þetta eru auðvitað enn ágiskanir
þar til búið er að þreskja en ekki
ólíklegt að niðurstaðan verði þessi,“
segir Sigurgeir.
Hann segir árferði á liðnu sumri
hafa verið kornrækt erfitt, farið var
seint af stað og sömu sögu því að
segja varðandi þreskingu sem einnig
var seinni á ferðinni en vant er. Gerir
Sigurgeir ráð fyrir að eftir hafi átt að
þreskja af um það bil helmingi akra í
Eyjafirði þegar óveður skall á. Á sama
tíma í fyrra var þreskingu svo gott sem
lokið um miðjan september.
Víða varð verulegt tjón, annars
staðar minna. Algengt hafi verið að
um helmingur og upp í um 70% hafi
eyðilagst, en hann viti einnig dæmi um
spildur þar sem allt varð ónýtt.
Taka þarf upp tryggingakerfi
fyrir uppskeru
Haukur Martein-
sson, formaður
Búnaðarsambands
Suður-Þingeyinga
og bóndi á Kvíabóli
í Kinn, segir talsvert
tjón hafa orðið á
ökrum í héraðinu.
Þresking hafi verið
um það bil hálfnuð,
„og uppskeran
lofaði býsna góðu og víða mjög góðu
miðað við sólarlítið sumar, þannig að
þetta foktjón var alger óþarfi ofan í
það.“ Haukur sagði akra víða mjög
hávaxna eftir gróðursælt sumar og því
hafi þeir lagst verulega í vindinum og
úrkomunni. Víða brotnuðu korn og öx
og telur hann að tap á ökrum í sýslunni
hafi víða verið um það bil tveir þriðju
af væntanlegri uppskeru.
Hann segir ljóst að ef bændur eigi
áfram að bera ábyrgð á fæðuöryggi
þjóðarinnar þurfi að taka upp
tryggingarkerfi fyrir uppskeru líkt og
þekkist í nágrannalöndum okkar.
Bestu akrarnir verst úti
Hermann Ingi Gunnarsson á Klauf
í Eyjafirði tekur í sama streng.
„Þeir akrar sem við áttum eftir að
þreskja fyrir veðurhaminn urðu fyrir
skemmdum. Á sumum eyðilagðist
þriðjungur uppskerunnar en á öðrum
var altjón. Þeir
akrar sem voru
hvað best þroskaðir
skemmdust mest.“
Hermann segir
að téðir akrar hefðu
að öllum líkindum
gefið milli 5-6 tonn
af þurru korni á
hektara.
„Uppskeran nú
er frá því að vera innan við eitt tonn
á hektara og upp í þrjú tonn. Eftir að
hafa komist í gegnum erfitt sumar,
þar sem kuldi og sólarleysi var
ríkjandi, kom góður september sem
gerði gæfumun og leit uppskeran vel
út þangað til veðrið skall á.“
Hermann segir að milli þrjár til
fjórar milljónir króna hafi þar farið
í súginn hjá honum, auk þess sem
hann þurfi nú að kaupa það korn sem
honum varð af. Hann bendir á að
hvorki Bjargráðasjóður né almennt
tryggingarkerfi taki til tjóns af
þessu tagi.
Furðulítið tjón í Skagafirði
Sævar Einarsson, bóndi á Hamri í
Hegranesi og einn eigenda félagsins
Þreskir ehf., hefur verið á ferðinni
um Skagafjörð undanfarið og segir
lítið um skemmdir á korni þar.
Tjón hafi orðið á ökrum við fimm
bæi eftir því sem hann best viti, en
heilt yfir hafi sloppið vel til. „Það var
furðu lítið um afföll, það má segja
að við höfum sloppið vonum framar
frá þessu óveðri.“
Sævar segir þreskingu í
Skagafirði um það bil að ljúka,
flestir búnir og uppskera sé nokkuð
misjöfn eftir svæðum. Aðeins hafi
borið á frostskemmdum í Hjaltadal
og þar um kring, sennilega eftir
frostnótt seint í ágúst, en aðrir séu
ánægðir með uppskeru sumarsins.
Hann hefur ræktað korn heima
á Hamri í 27 ár og segir uppskeru
sumarsins með meira móti, „Fer
alveg í topp fimm, þannig að ég er
himinlifandi.“
/MÞÞ&ghp
Á Klauf í Eyjafirði varð altjón á sumum ökrum á meðan þriðjungur tapaðist á öðrum. Þeir akrar sem voru hvað best þroskaðir skemmdust mest og telur
Hermann Ingi að tjón hans nemi á bilinu 3–4 milljónum króna. Mynd /HIG
Í vikubyrjun birtist skýrsla
um tryggingarmál bænda sem
unnin var af starfshópi að
undirlagi fyrrum sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra.
Svandís Svavarsdóttir, matvæla-
ráðherra hefur nú farið þess á leit
að kannaður verði möguleiki á
framkvæmd einnar tillögu sem þar
kemur fram.
Þrjár tillögur
Starfshópnum var ætlað að
greina tryggingarvernd bænda
vegna óvæntra áfalla í búskap.
Niðurstöður skýrslunnar eru í formi
þriggja mögulegra úrbóta sem nú
hafa verið lagðar fyrir ráðherra
til ákvörðunar. Tvær tillögurnar
byggja á mismiklum breytingum
á núverandi fyrirkomulagi á
meðan sú þriðja leggur til nýtt
fyrirkomulag frá grunni.
Fyrsta tillagan gerir ráð fyrir
lágmarksbreytingum og engum
föstum inngreiðslum í sjóðinn.
Bolmagn Bjargráðasjóðs yrði því
lítið og sækja þyrfti um sérstakar
fjárveitingar til ríkisins þegar stærri
áföll verða.
Önnu tillagan felur í sér tvo
meginvalkosti: að endurskoða og
endurbæta hlutverk Bjargráðasjóðs,
eða skoða sameiningu hans við
Náttúruhamfaratryggingar Íslands
(NTÍ). Endurskoðun Bjargráðasjóðs
fæli í sér að skilgreina með tæmandi
hætti hvaða tjón sjóðurinn bætir. Ef
af sameiningu hans við NTÍ yrði
myndi það þýða skyldutryggingu
þar sem iðgjöldin myndu standa
undir kostnaði af tjónabótum.
Þessi síðastnefnda tillaga
hefur hlotið brautargengi hjá
matvælaráðherra og hefur hún
nú farið þess á leit við stjórn
Bjargráðasjóðs að kannaður verði
möguleiki á sameiningu hans við
NTÍ.
Þriðja tillagan felur í sér nýtt kerfi
til að koma til móts við víðtækari
áföll/tjón í landbúnaði en nú gerist
og veita stuðning vegna stóráfalla
sem önnur vernd nær ekki yfir.
Líklegt er að hið opinbera þyrfti
að greiða fyrir uppbyggingu slíks
bótasjóðs og þýddi því talsverða
útgjaldaaukningu fyrir ríkið fyrstu
árin. Þá er skoðaður sá möguleiki
að koma á uppskerutryggingu
sem valkvæða tryggingu ofan á
skyldutryggingu.
Til glöggvunar horfa þessar þrjár
tillögur svona við kornbóndanum:
Ef farið verður að tillögu eitt væri
bótarétturinn óbreyttur. Ef tillaga tvö
verður valin yrði uppskerubrestur
styrkhæfur úr Bjargráðasjóði eða
gerð að skyldutryggingu. Ef þriðja
tillagan fengi hljómgrunn verður
uppskerubrestur í korni gerður að
skyldutryggingu.
Bóndi telur sambland best
Kornbóndinn Hermann Ingi segir að
mögulega henti bændum best að hafa
aðgang bæði að skyldutryggingu
og valfrjálsri. „Þá værum við með
einhverja lágmarkstryggingu en svo
gætu menn tryggt sig betur eftir
því á hvaða svæðum þeir eru og
hvað kornræktin spilar stóran þátt
í búrekstrinum.“
Korntryggingar í öðrum löndum
Í skýrslu starfshóps er rennt yfir
fyrirkomulag áfallatrygginga bænda
í öðrum löndum. Í tilfelli Noregs og
Bandaríkjanna er uppskerutrygging
nefnd. Í Noregi stendur kornbændum
til boða uppskerutryggingar
bæði á vegum hins opinbera og
á almennum tryggingamarkaði.
Opinbera tryggingin felur í sér að
fyrir uppskeru sem er undir 70%
af samanburðarsvæði greiðir ríkið
bætur fyrir mismuninn af væntri
uppskeru, 30% eigin ábyrgð og
raunuppskeru. „Væri t.d. vænt
uppskera af byggi 95 tonn en
uppskorið korn væri 50 tonn væru
bætur hins opinbera fyrir 95t-50t-
28,5t = 16,5 t af byggi.“
Í Bandaríkjunum býðst bændum
valfrjáls trygging, Federal crop
insurance program (FCIP) sem
er niðurgreidd að stórum hluta af
ríkinu. Tryggingaverndin er víðtæk
og tryggir ekki aðeins gegn veðurfari
heldur einnig gegn markaðsverði
undir ákveðnu viðmiði og er þetta
kerfi því í raun hryggjarstykkið í
stuðningi ríkisins við landbúnað.
Mikill meirihluti af því tapi sem
tryggt er gegn eru nytjajurtir,
eða 95%. Lágmarkstrygging er
fyrir hamförum, þegar bændur
missa 50% af væntri uppskeru.
Hámarkstrygging er misjöfn milli
tegunda og staðsetninga, en fyrir
algengustu tegundirnar er eigin
áhætta á bilinu 15-50%.
/ghp
Úrbóta að vænta
Haukur
Marteinsson.
Lítið verður upp úr þessu strái að hafa, enda öxin flest fokin. Mynd /HSH
Hermann Ingi
Gunnarsson.
Sigurgeir
Hreinsson.