Bændablaðið - 06.10.2022, Blaðsíða 44

44 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. október 2022
Samtök norrænna búvísinda-
manna (Nordic Association of
Agricultural Science) héldu í
síðustu viku sína 27. aðalráðstefnu
og að þessu sinni var hún haldin
á Selfossi undir yfirskriftinni
„Áfram í landbúnaði“.
Þátttaka var góð en samtals sóttu
rétt tæplega 80 manns ráðstefnuna.
Hér á eftir verður gerð örlítil grein
fyrir efnistökum hennar.
Samtök norrænna búvísinda-
manna eru betur þekkt sem NJF,
sem er skammstöfun fyrir norræna
heitið Nordisk Jordbruksforskning.
Þau eiga sér nokkuð langa sögu,
voru stofnuð 1918 og 1921 var
fyrsta aðalráðstefnan haldin í
Gautaborg. Ísland gerðist aðili að
samtökunum 1927, eða fyrir 95 árum.
Svo skemmtilega vill til að síðasta
ráðstefna á Íslandi var 1995, eða fyrir
27 árum, þannig að á einhvern hátt
virðast tölurnar 95 og 27 tengjast
sterkum böndum í þessu samhengi.
Í dag eru aðildarlönd samtakanna
átta talsins en það eru; Danmörk,
Eistland, Finnland, Ísland, Lettland,
Litháen, Noregur og Svíþjóð.
Ráðstefnan hófst þriðjudaginn
27. september og var það fráfarandi
forseti samtakanna, Fredrik
Fogelberg frá Svíþjóð, sem setti
hana. Þar á eftir voru yfirlitserindi
flutt af Lillian Öygarden frá Noregi
og Erne Viiard frá Eistlandi og
fjölluðu þær einkum um þróun í
framleiðslu og neysluaukningu
matvæla úr jurtaríkinu. Eftir hádegi
á þriðjudeginum var ráðstefnunni
skipt í þrjár málstofur eða;
fæðuöryggi og sjálfbærni, dýrahald
og dýravelferð og áburðarnotkun
og næringarefnastjórnun. Meðal
fyrirlestra þennan daginn var framlag
frá Íslandi en Jóhannes Sveinbjörnsson
hjá Landbúnaðarháskóla Íslands
fjallaði um fæðuöryggi á Íslandi.
Undirritaður náði ekki að fylgjast með
öllu en var fundarstjóri á málstofunni
um dýrahald og dýravelferð. Þar
var meðal annars fjallað um tengsl
neytenda við dýravelferð og þá
möguleika sem eru til staðar til þess
að innleiða stafræna velferðarvottun.
Þá var einnig sagt frá sænskum
rannsóknum um aflífun grísa
þar sem skoðuð var notkun
köfnunarefnisfroðu í stað kol-
tvísýrings með aukna velferð
í huga. Eftir kaffihlé á þriðjudeginum
var skipt um þemu að hluta til,
áfram var fjallað um dýrahald og
dýravelferð og auk þess garðyrkju og
framleiðslukerfi og ræktun nytjajurta
og beit. Frá Íslandi var Christina
Stadler hjá Landbúnaðarháskólanum
með erindi um vetrarræktun
jarðarberja með LED-lýsingu og Ásta
H. Pétursdóttir hjá Matís fjallaði um
magn skordýraeiturs í og á innfluttum
og innlendum ávöxtum og grænmeti.
Þar kom fram að mikill munur er á
innlendu og innfluttu vörunum hvað
þetta varðar og er eiturefnanotkun
hérlendis greinilega miklum mun
minni en erlendis. Í málstofunni um
dýrahald og dýravelferð var fjallað
um kortlagningu hegðunarferlis
sauðfjár með GPS-tækni og sjálfbæra
kjöt- og ullarframleiðslu með sauðfé
í Noregi auk gólfkælingar fyrir
eldisgrísi í Svíþjóð. Undirritaður var
fundarstjóri í málstofunni um ræktun
nytjajurta og beit og náði því eðlilega
að fylgjast best með þar.
Þar var fjallað um leit að nýjum
nytjajurtum með því að bera
saman tegundir skyldar þeim sem
nú þegar eru nýttar til uppskeru.
Þá fjallaði David Parsons frá
Landbúnaðarháskólanum í Umeå
um nýtingu guls refasmára (lucerne
eða alfaalfa) á norðlægum slóðum.
Þær rannsóknir eru enn í gangi, m.a.
hér á Íslandi.
Fyrir okkur, Íslendinga eru þessar
rannsóknir sérstaklega áhugaverðar
en ef tækist að finna, þróa eða
kynbæta refasmára þannig að hann
gæfi viðunandi uppskeru og vetrarþol
við íslenskar aðstæður myndi
gróffóðuröflun taka stakkaskiptum.
Þá var einnig fjallað um notkun
gervihnatta- og drónamynda til þess
að meta uppskeru og sláttutíma.
Helsta fyrirstaðan þar er vöntun á
nákvæmum uppskerumælingum á
stærri svæðum en tilraunareitum en
þar kom einnig fram að eitt stærri
vandamálanna er að meta kjörtíma
fyrir 2. og 3. slátt meðan að viðmið
fyrir 1. slátt eru nokkuð góð. Þetta
er vandamál sem íslenskir bændur
þekkja vel.
Á miðvikudeginum (28. sept.) hófst
umfjöllun um matvæli úr jurtaríkinu,
landbúnaðarframleiðslu og jarðveg
og jarðvegsheilsu. Umfjöllunin var
meðal annars um ýmsar tæknilegar
hindranir og vandamál tengd fram-
leiðslu matvæla úr jurtaríkinu,
notkun og nýtingu belgjurta í
meðal annars víxl- eða skiptiræktun
og kortlagningu jarðvegs. Eitt
erindanna var allrar athygli vert en
þar var sagt frá langtímarannsókn í
Noregi þar sem skoðaðar hafa verið
breytingar á lífrænu efni og þá var
fjallað um fleiri rannsóknir varðandi
langtímabreytingar á jarðvegi og
efnainnihaldi við ræktun.
Eftir kaffihlé var skipt um
málstofur og umfjöllunarefnin
bútækni, landbúnaðarframleiðsla og
hagkerfi og samfélag.
Þar var að finna erindi um
ýmsa tækni eins og sjálfkeyrandi
dráttarvélar, súrsun hálms sem
formeðhöndlun og geymsluaðferð til
lífgassframleiðslu, kartöflumyglu við
breytingar á veðurfari, bókhveiti og
viðhorf finnskra bænda til framtíðar
fjölskyldubúsins og áhrif á daglega
ákvarðanatöku. Þar kom t.d. fram að
bændur leggja ekki eins mikið upp
úr og áður að búskapur haldist innan
fjölskyldunnar við ættliðaskipti.
Á fimmtudeginum (29. sept.)
var fjallað um nýjar nytjaplöntur
fyrir norðlægar slóðir og umhverfi
og loftslagsbreytingar. Þarna var
til umfjöllunar ræktun sojabauna á
norðlægum slóðum, notkun lúpínu,
kjúklingabauna, bókhveitis og
fleiri nytjajurta sem ekki hafa sýnt
góða uppskeru til þessa í okkar
kalda loftslagi. Undir umhverfi og
loftslagsbreytingum var rætt um
losun koltvísýrings úr ræktuðum
móajarðvegi við mismikla þjöppun,
áhrif þurrefnis á losun og leka
ammóníaks, metans og nituroxíðs
úr hænsnaskít, áhrif kölkunar og
þjöppunar á móajarðveg og sálræna
þætti sem hafa áhrif á bændur
gagnvart vilja til mótvægisaðgerða
vegna loftslagsbreytinga. Þar
kom fram að vilji bænda til
mótvægisaðgerða er mikill hafi verið
sýnt fram á að þær geri gagn.
Síðasti liður faglegrar dag-
skrár ráðstefnunnar var síðan
pallborðsumræður þar sem þátt-
takendur voru Svandís Svavars-
dóttir matvælaráðherra, Ragn-
heiður Þórarinsdóttir, rektor
Landbúnaðarháskóla Íslands,
Jarko Niemi, forseti NJF og Erne
Viiard, deildarstjóri hjá TFTAK í
Eistlandi. Í umræðunum kom fram
að þátttakendur voru sammála um
að loftslagsbreytingar munu breyta
matvælaframleiðslu á Norður-
löndunum og í Eystrasaltslöndunum.
Ragnheiður tók fram að Ísland þyrfti
að marka langtímastefnu þar sem
horft væri til aukinnar framleiðslu
með tilliti til orkuaðgengis í
alþjóðlegu samstarfi.
Þarna væru t.d. gríðarlegir
möguleikar í garðyrkju. Ráðherra
nefndi mikilvægi þess að haga
nýtingu auðlinda og hugsa hnattrænt
með hringrásarhagkerfi í huga. Jarko
talaði um samþættingu samfélagsins
þar sem landbúnaður væri
óneitanlega mikilvægur hlekkur.
Aðspurð um nýjungar í
matvælaframleiðslu sagði Erne að
matvæli úr jurtaríkinu væru engin
nýjung fyrir mannkynið, nýjungarnar
lytu miklu fremur að breytingum á
vinnsluaðferðum og erfðabreyttum
matvælum. Fólk væri opið fyrir
nýjungum og tók sem dæmi að
neytendur hefðu tekið hugmyndum
um ræktun kjöts vel. Ragnheiður
sagði miklar breytingar hafa átt sér
stað, t.d. hefði neysla kjúklingakjöts
aukist mikið, og skordýr gætu verið
einn framtíðarflokka matvæla. Erne
tók undir það en sagði að neysla
skordýra yrði þó líklega fremur
bundin við vinnslu próteins en beina
neyslu. Ráðherra sagði deginum
ljósara að neyslumynstur fólks
tæki breytingum og hinn pólitíski
vettvangur hefði skyldum að gegna
varðandi setningu og aðlögun reglna
sem tækju mið af breyttu umhverfi.
Jarko sagðist telja að fólk væri
tilbúið til þess að neyta skordýra,
a.m.k. prófa. Neysla þeirra væri þó
framandi á okkar slóðum og þróun
neysluaðferða og fræðsla myndi
áreiðanlega skipta miklu máli.
Þegar talið barst að stríðinu
í Úkraínu og áhrif þess á
framleiðslukostnað, aðfangaverð og
matvælaöryggi sagði ráðherra að það
hefði þegar breytt miklu. Umræða
um matvælaöryggi væri háværari,
aðföng hefðu hækkað í verði og sem
dæmi hefði Íslands þegar stutt við
bændur. Þar væri þó um að ræða
stuðning við aðsteðjandi og þegar til
orðnum vanda en brýnt væri að huga
að frekari aðgerðum til framtíðar.
Ragnheiður sagðist telja að stríðið
hefði sýnt okkur fram á frekari
samkeppnishæfni Íslands. Erne
sagði aðgengi aðfanga koma betur
í ljós á næstu árum. Orkuverð hefði
þegar hækkað gríðarlega og meðal
áhrifa stríðsins væri skortur á stáli
sem gerði nýfjárfestingar erfiðar.
Þannig væru áhrifin ekki bara
bundin við aukinn rekstrarkostnað
heldur einnig fjárfestingakostnað
og aðfangaaðgengi. Jarko sagði að
viðbrögð við ákveðnum aðsteðjandi
vanda eða krísu væru jafnan hröð
en nota þyrfti núverandi ástand til
þess að læra af því og bæta kerfin
til þess að tryggja matvæli á
viðráðanlegu verði.
Í umræðum um matvælaöryggi og
nauðsynlegar matvælabirgðir sagði
ráðherra að á Íslandi væri verið að
vinna öryggisáætlun sem tæki til þessa
málaflokks. Ragnheiður benti á að þó
svo Ísland framleiði gríðarlegt magn
af fiski og kjöti væri þetta framleiðsla
sem reiddi sig á innflutt aðföng, eins
og olíu. Þá mætti ekki horfa fram hjá
þáttum eins og afhendingaröryggi
raforku. Erne sagðist ekki viss um
að í Eistlandi væru til áætlanir til
að bregðast við matvælaskorti. Það
væri þó full þörf á að vera viðbúin og
sem dæmi væri verið að skoða hvort
t.d. framleiðendur vöru ættu að auka
birgðir umfram ákveðin lágmörk.
Varðandi menntunarmál í
landbúnaði og matvælaframleiðslu
sagði ráðherra menntun mikilvæga
og sem dæmi væri áætlun í gangi
hérlendis um kolefnisjöfnun
sem kallaði á aukna menntun
og rannsóknir. Án þeirra yrði
markmiðunum tæpast náð.
Aðspurð um hvort Ísland væri með
áætlun um að halda búum/jörðum í
rekstri sagði ráðherra að í gildi væri
samningur við bændur sem þyrfti við
endurskoðun að aðlaga að þáttum
er vörðuðu loftslagsbreytingar.
Hún sagði að jafnframt væri mjög
mikilvægt atriði hvers konar bú og
búskap samfélagið vildi.
Matur og matvælaframleiðsla
væru mikilvæg hverri þjóð og í raun
og veru væri matur of ódýr þó þau
ummæli yrði að skoða í samhengi.
Ragnheiður sagði að tækniframfarir
væru svo örar að mjög erfitt væri
að spá fyrir um þróun landbúnaðar.
Það væri þó alveg ljóst að hagnaður
lítilla búa væri of lítill til þess að geta
framfleytt fjölskyldu. Jarko sagðist
telja að matvæli væru bæði ódýrari og
betri en áður en auka þyrfti arðsemi
landbúnaðar með t.d. hærra verði
á gæðamatvælum og auknu virði
varanna. Ráðherra tók fram að það
væri mjög erfitt fyrir ráðherra að
segja mat of ódýran en frá ákveðnu
sjónarhorni væri það svo. Ný viðmið
væru þó ákaflega mikilvæg og þetta
snerist um mat okkar á lífsgildum.
Við værum nauðbeygð til þess að
endurhugsa hlutina með hliðsjón af
loftslagsmálum.
Að lokum var ráðherra svo
spurður að því hvernig NJF gæti
hjálpað Íslandi. Ráðherra sagði
alþjóðlegt samstarf Íslandi mikilvægt
og NJF gæti hjálpað með samvinnu,
umræðum og deilingu þekkingar.
Það væri mikilvægt að geta
tryggt öllum mat á sanngjörnu og
viðráðanlegu verði og í því sambandi
væri norræn samvinna Íslandi
sérstaklega mikilvæg.
Guðmundur Jóhannesson,
formaður Íslandsdeildar NJF.
Á FAGLEGUM NÓTUM
Áfram í landbúnaði
– Frá aðalráðstefnu Samtaka norrænna búvísindamanna á Selfossi 27.–29. september síðastliðinn.
Um 80 manns sóttu ráðstefnuna en þar var fjallað um fæðuöryggi og sjálfbærni, dýrahald og dýravelferð og áburðarnotkun og næringarefnastjórnun,
garðyrkju og framleiðslukerfi og ræktun nytjajurta og beit svo eitthvað sé nefnt.
Guðmundur Jóhannesson
ráðunautur
í nautgriparækt
mundi@rml.is