Bændablaðið - 06.10.2022, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. október 2022
Alls voru rúmlega 4.700 manns
starfandi í fiskiðnaði hér á landi
á árinu 2021, þar af liðlega 2.600
af erlendum uppruna, eða 56% af
heildinni. Erlent vinnuafl er fyrir
löngu orðið forsenda vaxtar og
viðgangs þessarar atvinnugreinar
eins og margra annarra hér á landi.
Samkvæmt tölum sem finna má á
vef Hagstofu Íslands voru samtals um
195 þúsund manns starfandi á Íslandi
á árinu 2021. Þar af voru liðlega 35
þúsund manns af erlendu bergi brotin,
eða 18% af heildinni. Hlutfallið er æði
misjafnt eftir atvinnugreinum, eins og
gefur að skilja. Hér verður fyrst vikið
að sjávarútveginum en síðan að öðrum
greinum atvinnulífsins.
Nokkuð jafnt kynjahlufall
Langt er síðan farið var að leita lausnar
á manneklu í fiskvinnslu með því að
ráða erlent vinnuafl. Þetta fólk hefur
dreifst um landið og margt af því
hefur fest hér rætur. Á árinu 2021 var
starfsfólk í aðalstarfi í fiskiðnaði alls
4.738 talsins, þar af 2.632 af erlendum
uppruna eða 56% af heild, eins og áður
kom fram. Af erlenda vinnuaflinu voru
1.296 karlar og 1.336 konur, samkvæmt
tölum Hagstofunnar. Langflest þessa
fólks var með lögheimili á Íslandi.
Lægra hlutfall á skipunum
Í fiskveiðum er hlutfall innfluttra
hins vegar mun lægra. Af einhverjum
ástæðum flokkar Hagstofan fiskveiðar
og fiskeldi saman og voru starfsmenn í
báðum greinum alls 3.637 talsins árið
2021, þar af 524 af erlendu bergi brotnir
eða 14% af heild. Af útlendingunum
voru 382 karlar og 142 konur.
Undirmenn pólskir
– yfirmenn íslenskir
Tökum útgerðar- og fiskvinnslu-
fyrirtækið Vísi hf. í Grindavík sem
dæmi um þróunina. Þar starfa nú 150
manns í landi, þar af rúmlega 100
útlendingar. Í nýlegu hátæknivæddu
frystihúsi eru að heita má allir sem
starfa „á gólfinu“, eins og það er
kallað, erlendir ríkisborgarar, flestir
frá Póllandi, en yfirmenn eru allir
Íslendingar nema þrír.
Konurnar vinna við snyrti-
línurnar en karlarnir eru á vélunum.
Salthúsið og það sem tengist því,
þar sem áður unnu eingöngu
Íslendingar, er nú einnig mannað
með sambærilegum hætti og
frystihúsið þótt þar séu enn um
20 manns á gólfi. Ef starfsmaður
hættir kemur erlendur starfsmaður í
staðinn þar sem ekki fást Íslendingar
í þau störf.
Frábært starfsfólk upp til hópa
Pétur Hafsteinn Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Vísis, segir í samtali við
Bændablaðið að erlenda starfsfólkið
í fiskvinnslunni hafi reynst mjög vel.
Upp til hópa sé þetta frábært fólk og
frábært vinnuafl. Sumir hafi verið hér
áratugum saman, sem segi sína sögu.
Oft þyki því vænna um starfið sitt en
mörgum Íslendingum.
Margir nýti sér ódýr flugfargjöld
og fari heim til Póllands í fríum,
jafnvel í löngum helgarfríum.
Það síðarnefnda eigi ekki síst
við um sjómennina sem rói gjarnan
nokkra túra í röð og taki svo frí þess á
milli. Pólverjum hefur verið að fjölga
á línuskipum Vísis og eru stöður
undirmanna á einu þeirra eingöngu
mannaðar Pólverjum en yfirmennirnir
eru íslenskir.
Lagskipt samfélag
Pétur segir vandséð hvernig hægt
hefði verið að leysa mannekluna í
fiskvinnslunni ef útlendingarnir hefðu
ekki komið til. Hann er hins vegar
hugsi yfir þeirri lagskiptingu sem orðið
hafi í þjóðfélaginu öllu með tilkomu
erlenda vinnuaflsins.
„Samfélagið er að verða svona
alls staðar. Íslendingarnir eru í
stjórnunarstöðunum og svo ráðum
við til okkar vinnufólk. Vegna
menningarmunar verða oft algjör skil
milli þessara hópa. Það er ákveðin
hætta á hnignun ef við lærum bara að
stjórna en lærum aldrei að vinna okkur
upp frá grunni. Það er breyting frá því
sem áður var,“ segir hann.
Aðrar starfsgreinar
Fiskiðnaðurinn er sú grein þar sem hlutfall
erlendra starfsmanna er hvað hæst.
En hvað með aðrar starfsgreinar? Á
meðfylgjandi töflu sem byggð er á
tölum Hagstofunnar má sjá nokkrar
þær helstu sem treysta að umtalsverðu
leyti á erlent vinnuafl. Hér er valið
að birta tölur fyrir árið 2019, síðasta
árið fyrir Covid-19, sem gefa ætti
raunsannari mynd af „eðlilegu“ ástandi
og því sem koma skal en árið 2021.
Á árinu 2019 voru störf rúmlega
201 þúsund, þar af tæp 39 þúsund
mönnuð af útlendingum, eða 19% af
heild. Það þýðir með öðrum orðum
að fimmti hver starfsmaður var af
erlendum uppruna.
Ferðaþjónusta og
byggingariðnaður
Af einstökum starfsgreinum var
fjöldinn mestur í því sem Hagstofan
kallar einkennandi greinar ferða-
þjónustu en í þeim störfuðu alls
tæplega 28 þúsund manns, þar af
rúmlega 10 þúsund af erlendum
uppruna eða 36% af heild. Þar af
störfuðu um 7.000 manns af erlendum
uppruna á veitinga- og gististöðum,
sem var 46% af vinnuafli þessara
staða. Sama hlutfall var í matvæla- og
drykkjarvöruframleiðslu þótt erlendir
starfsmenn væru þar færri. Þá má
einnig sjá á töflunni að nálægt þriðji
hver starfsmaður í byggingariðnaði og
mannvirkjagerð var erlendur á árinu
2019. Upptalningin á töflunni er ekki
tæmandi. Í sumum greinum er hlutfall
útlendinga mjög lágt, eins og t.d. í
fjármála- og vátryggingastarfsemi,
eða aðeins 2%.
Fækkun vegna heimsfaraldurs
Heimsfaraldurinn gerði það að verkum
að starfandi fólki af erlendum uppruna
fækkaði milli áranna 2019 og 2021 úr
38.900 í 35.200. Fækkunin varð mest
í veitinga- og gistiþjónustu, eins og
gefur að skilja, eða úr 7.000 manns í
4.800 manns (því má skjóta inn að árið
2008 voru útlendingar í ferðaþjónustu
innan við 2.000 talsins). Einnig
varð fækkun í byggingariðnaði og
flutningastarfsemi á Covid-tímanum
en fjölgun varð í verslunargeiranum og
í fræðslu- og velferðarkerfinu.
Almennt verkafólk ríkjandi
Ekki tókst við samantekt þessa að finna
sundurliðaðar upplýsingar um það
hversu stór hluti erlenda vinnuaflsins
gæti flokkast sem almennt verkfólk en
af töflunni má ráða að það sé nokkuð
ríkjandi. Það segir líka sína sögu að í
Eflingu, næststærsta verkalýðsfélagi
landsins, sem hefur 25-30 þúsund
manns innan sinna vébanda, eru 53%
félagsmanna af erlendum uppruna,
þar af 21% frá Póllandi. Ekki er þar
með sagt að allir sem hingað koma til
að vinna séu ófaglærðir. Töluverður
fjöldi útlendinga með sérmenntun er
hér í störfum við sitt hæfi, þótt einnig
séu dæmi um að fólk kvarti undan því
að fá ekki menntun sína viðurkennda
eða metna eða sé sniðgengið vegna
vankunnáttu í íslensku eða af því einu
að bera erlent nafn.
Breyttur vinnumarkaður
Íslenskur vinnumarkaður hefur tekið
gríðarlegum breytingum í seinni tíð.
Í lok þenslutímabilsins sem lauk með
hruninu 2008 voru 22.500 manns af
erlendum uppruna í starfi á Íslandi,
eða 12,5% af heildarvinnuaflinu. Árið
2019 voru þeir orðnir 38.900, eða 19%
af heildinni eins og fram hefur komið.
Á þessum tólf árum hafði þeim
sem sagt fjölgað um 16.400, eða um
77%. Þótt nokkuð hafi dregið úr fjölda
bæði innfæddra og innfluttra í starfi
í heimsfaraldrinum skráir Hagstofan
samt 35.200 manns af erlendu bergi
brotið á vinnumarkaðnum á árinu
2021, eða 18% af heild.
Starfsmenn í fiskiðnaði á Íslandi:
Yfir helmingur erlent vinnuafl
NYTJAR HAFSINS
Guðjón Einarsson
gudjone3@gmail.com
Fjöldi starfandi í aðalstarfi og hlutfall útlendinga árið 2019
Starfsgrein Starfsmenn alls Þar af erlendir Hlutfall erlendra
Alls starfandi 201,326 38,919 19%
Fiskiðnaður 5,054 2,797 55%
Gisti- og veitingarekstur 15,233 7,002 46%
Matvæla- og drykkjarvöruiðnaður 10,694 4,925 46%
Byggingariðn. og mannvirkjagerð 14,909 4,599 31%
Ýmis sérhæfð þjónusta 18,245 4,712 26%
Flutningur og geymsla 13,553 2,497 18%
Landbúnaður og skógrækt 2,837 418 15%
Heildsala, smásala og bílaviðgerðir 25,461 3,883 15%
Opinber stjórnsýsla, fræðsla, heilbr.- og fél.þjón. 57,533 5,446 9%
*Nokkrar starfsgreinar, raðað eftir hlutfalli erlendra starfsmanna. Listinn er ekki tæmandi. Heimild: Hagstofa Íslands.
Talningin er byggð á staðgreiðslu- og mannfjöldagögnum.
BORGARPLAST hefur framleitt frauðkassa í hálfa öld
og þekkir vel þarfir sjávarútvegsins og matvælaiðnaðarins
til að varðveita náttúruleg gæði og ferskleika matvæla.
BORGARPLAST býður upp á heildalausn:
Frauðkassar í mörgum stærðum, bretti, bleiur,
innri poka, ytri poka og margt fleira.
Borgarplast.is
borgarplast@borgarplast.is
FRAUÐKASSAR
FYRIR ÍSLENSKAN
MATVÆLAIÐNAÐ
ÍSLENSK FRAMLEIÐSLA Í YFIR 50 ÁR
Úr frystihúsi Vísis hf. í Grindavík. Um 150 manns starfa í fyrirtækinu í landi, þar af rúmlega 100 af erlendum uppruna.