Bændablaðið - 06.10.2022, Blaðsíða 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. október 2022
Gísli Ásgeirsson, framkvæmda-
stjóri The Six Rivers Project á
Íslandi, hefur í nógu að snúast
allan ársins hring við að vinna að
markmiðum félagsins við verndun
á villtum stofnum Atlantshafslaxins.
Félagið, sem er í eigu Sir Jim
Ratcliffe, á í dag flestar af jarðareignum
veiðiklúbbsins Strengs og þar með
veiðisvæði í kringum fimm laxveiðiár
á norðausturhorni landsins. Nýjasta
verkefni félagsins snýr að viðamikilli
skógrækt, í samstarfi við Skógræktina
á Egilsstöðum, þar sem markmiðið er
að planta hundrað þúsund trjám á ári
næstu fimm árin.
The Six Rivers Project er nú
í samvinnu við sveitarfélagið í
Vopnafirði að fjárfesta og koma af stað
verkefni sem felst í skógrækt og annarri
gróðurrækt til að koma í veg fyrir
frekari gróður- og jarðvegseyðingu.
„Afleidd verkefni af verndunarstarfinu
eru ýmis, sem dæmi má nefna er aukin
skógrækt. Skógræktin var efld í kjölfar
rannsókna á okkar vegum sem leiddu
í ljós að fæðuskortur í lífríkinu gæti
verið orsakavaldur í laxafækkun.
Endurheimt gróðurfars og trjárækt er
mikilvægt starf sem eykur jarðgæði
á svæðum gróðureyðingar og auðgar
lífríki svæðisins. Vonir standa til þess
að með því megi bæta til langframa
fæðisöflun unglaxa í ánum,“ segir Gísli
Ásgeirsson, framkvæmdastjóri The Six
Rivers Project á Íslandi.
Áhersla á plöntun
innlendra tegunda
Samningur við skógræktina er í bígerð
en heimild verður til að planta 100
þúsund plöntum á ári næstu fimm
árin. Skógræktin á Egilsstöðum
sér um plöntukaup og framkvæmd
verkefnisins.
„Við höfum farið út í heilmikla
skógrækt síðastliðin þrjú ár og nú
verður framhald á því. Nú þegar er
búið að planta hátt í 40 þúsund trjám
við læki og ár sem liggja við stóru
árnar. Við notum eingöngu íslenskar
plöntur í þetta verkefni og er þetta
mest birkitré og gul- og loðvíðir
ásamt ilmreyni. Einnig hafa verið
gerðar tilraunir með elri, sem er
strangt tiltekið ekki innlend tegund,
en hefur fundist sem steingervingur
og því aldrei að vita nema að hún gæti
þrifist hér þrátt fyrir allt. Áherslan er á
plöntun innlendra tegunda, en nokkrar
erlendar tegundir eru enn fremur til
athugunar,“ segir Sveinn Björnsson,
staðarhaldari í Selá og umsjónarmaður
skógræktarverkefnisins. „Langtíma-
ætlunin er að auka næringarframleiðslu
áa á svæðinu, bæta þannig lífsskilyrði
laxfiska í ánum. Eitt er að uppgræða
landið en þá eykst næring í ánum og það
verður til meiri flóra fyrir frumlífverur
og skordýr sem allt annað líf byggist
ofan á. Það hefur verið takmarkað af
fæðu og í raun dauðhreinsað umhverfið
í kringum árnar. Það hefur vantað fæðu
í árnar fyrir seiðin og tré draga að sér
fugla og skordýr svo þetta er einn liður
í áætlun verkefnisins, að bæta lífríkið
í kringum árnar.“
Sjálfbærni er lykilorðið í
starfseminni
Árið 2017 komst á samkomulag
meðal jarðeigenda á norðausturhorni
landsins að Sir Jim Ratcliffe keypti upp
flestar af jarðareignum veiðifélagsins
Strengs. Hann stofnsetti í framhaldi
af því félagið The Six Rivers Project
til þess að efla verndunarstarfið á
þessum slóðum. Verndunarstarf hefur
verið haft að leiðarljósi allt frá stofnun
Strengs, þá aðallega með blöndu
af verndarstarfsemi og ábyrgum
veiðireglum.
„Framtíð Atlantshafslaxins er
afar ótrygg. Honum hefur víðast
hvar fækkað geigvænlega. Í Norður-
Ameríku og Suður-Kanada er hann
er svo gott sem útdauður og er
hann aldauða í Hollandi, Belgíu og
Þýskalandi. Ísland er eitt fárra landa
þar sem enn má finna góðar laxveiðiár.
The Six Rivers Project var ekki
stofnsett til gróða, heldur til að leita
leiða til að snúa við þeirri ógnvænlegu
þróun sem hefur orðið. Allar tekjur af
rekstri okkar í laxveiðiánum sex renna
til rannsókna til að stemma stigu við
fækkun Atlantshafslaxins. Að okkar
mati bjóðum við upp á einhverja
þá bestu laxveiði sem í boði er, en
sjálfbærni er lykilorðið og við förum
varlega með auðlindina,“ útskýrir
Gísli.
Minnka álag á stofnana
með ýmsu móti
Öll hugmyndafræði verkefnisins
snýr sem áður sagði að náttúruvernd
en Gísli leggur áherslu á að þó að
félagið selji veiðileyfi og þjónustu þá
renni allur ágóði af því til hinna ýmsu
hliðarverkefna sem snúa að verndun
náttúrunnar og lífríkisins.
„Við erum að minnka álagið á
veiðina með ýmsu móti eins og að
stytta veiðitíma ásamt því að takmarka
agn og fiska sem má nota. Tímabilin
eru styttri en víða þekkist og það er
öllu sleppt sem veiðist. Við byggjum
laxastiga til að hleypa löxunum inn á
svæði sem voru þeim áður lokuð og
við merkjum fiskana til að fylgjast með
þeim. Við minnkum álag á stofnana
með færri stöngum en við erum þau
einu á Íslandi sem erum með þessar
reglur,“ segir Sveinn og bætir við:
„Við fylgjumst með fiskunum
allt árið, fram að hrygningu, undir
hrygningunni og eftir ásamt því
þegar fiskurinn fer til sjávar. Þetta
er fimm ára verkefni sem við erum
í með þennan eftirlitsþátt. Einn hluti
af heildarverkefninu er að byggja
góð og þægileg veiðihús en núna er
fyrirhugað að byggja þrjú til viðbótar
við Hafralónsá, Hofsá og Miðfjarðará
í Bakkafirði.“
Af gagnrýni og pólitík
Reglulega hafa komið upp í
fjölmiðlum ýmsar gagnrýnisraddir við
kaupum Sir Jim Ratcliffe á jörðum á
norðausturhorni landsins og segir Gísli
að þau hafi ekki farið varhluta af því.
Þó séu viðbrögðin öllu jákvæðari þegar
fólk fræðist um tilgang og markmið
The Six Rivers Project.
„Sumt af gagnrýnisröddunum á
sér engar stoðir í raunveruleikanum,
það er til dæmis pólitísk ákvörðun
hvernig eignarhaldi á jörðum er
háttað. Flestar þær jarðir sem Ratcliffe
hefur keypt hér voru ekki lengur í
ábúð. Aðrar hefur hann leigt áfram til
að tryggja að þær haldist í ábúð. Það
snýr að pólitískum ákvörðunum af
hverju jarðir fara úr ábúð og af hverju
ekki sé lengur grundvöllur fyrir því
að stunda landbúnað þar.
Sumir vilja að jarðirnar séu í
byggð með einum eða öðrum hætti
og ef það væri nógu gott upp úr
því að hafa að stunda landbúnað á
þessum jörðum þá væri það vafalaust
gert. Það er umhugsunarvert í öllu
þessu samhengi af hverju aðilar sem
framleiða matvæli fyrir okkur geta
ekki lifað af því. Við reiknuðum það
út að því stærra sauðfjárbú sem þú
værir með því stærra tap, svo það er
augljóslega skekkja í þessu kerfi sem
verður að breyta,“ útskýrir Gísli og
segir jafnframt:
„Á Íslandi eru mjög skýr lög
um hvernig veiðifélög eru rekin.
Hlutverk veiðifélaga er að tryggja
og viðhalda viðurværi lífvera og þau
fara með rekstur veiðiáa sem þeim
tilheyra. Félagar í veiðifélögum eru
í flestum tilfellum margir og þeir
eiga það sammerkt að eiga jarðir sem
liggja að ánum. Jim Ratcliffe á jarðir
við árnar fimm þar sem starfsemi
Six Rivers Project fer fram og hann
hefur hagsmuna að gæta að lífríkið
sé í lagi á þessum stöðum.
Allar aðgerðir og áætlanir
verkefnisins eru gerðar í góðu
samstarfi og samráði við land-
eigendur og þar af leiðandi
hina félagana í veiðifélögunum.
Undanfarna áratugi er búið að eyða
út 70-80 prósentum af stofninum
með ofveiði, mengun, landbúnaði
og fleiri þáttum. Honum finnst mjög
mikilvægt að snúa þessari þróun
við og að því vinnum við alla daga
með verkefnið. Við erum stolt af
okkar árangri hér og erum brött
með þær áætlanir sem við ætlum
að framfylgja.“
LÍF&STARF
Skógrækt við laxveiðiár:
Planta hálfri milljón trjáa
næstu fimm árin
Skilar sér í betri lífsskilyrðum fyrir seiði í ánni
Árið 2019 var ákveðið að hefja verkefni sem sneri að því að styrkja
gróður á bökkum og í nágrenni Selár. Markmiðið með þessu er að efla
allt lífríkið við og í ánni. Vonast er eftir því að með tíð og tíma muni
þessi aðgerð skila sér í betri lífsskilyrðum fyrir seiði í ánni. Áætlað
er að á næstu árum verði plantað 25-30.000 plöntum árlega við ána.
„Fyrsta sumarið var notað í rannsókn á svæðinu og gerð áætlun um
mögulega framvindu málsins. Einnig var plantað lítils háttar, einkum
til að fá smá yfirlit yfir lifun plantna á hinum ýmsu svæðum. Eingöngu
voru notaðar plöntur af íslenskum uppruna. Alls var plantað um 10.000
trjám. Árið eftir hófst síðan plöntun af nokkrum krafti. Var þá plantað
rúmlega 10.000 trjám. Jafnframt var girt allstórt svæði,“ segir Björn
Halldórsson, bóndi í Engihlíð.
Árið 2021 var einnig plantað rúmlega 10.000 trjám. Hluta þeirra var
valið framtíðarheimili ansi langt inni í landi og í yfir 500 metra hæð
yfir sjó.
„Í sumar var gerður samningur við Skógræktina um að sjá um plöntun
og fleiri tengd verkefni. Það er líklegt að það auki allan stöðugleika í
kringum verkefnið. Alls var í ár plantað rúmlega 21.000 plöntum og
stungið niður 1.500 gulvíðistiklingum. Ekki er fyrirhugað að fara í meiri
háttar girðingaframkvæmdir þar sem fyrir liggur að mjög fátt sauðfé er
á svæðinu og fer því fækkandi. Líklegast er að nýgróðursetningu stafi
mest hætta af hreindýrum og gæsum,“ útskýrir Björn.
Nú þegar er búið að planta hátt í 40 þúsund trjám við læki og ár sem liggja við stóru árnar. Hér má sjá Selá.
Erla Hjördís
Gunnarsdóttir
ehg@bondi.is
Sveinn Björnsson, staðarhaldari í Selá við Vopnafjörð, og Gísli Ásgeirsson,
framkvæmdastjóri The Six Rivers Project á Íslandi, segjast stoltir af þeim
árangri sem náðst hefur með verkefninu og að allir leggist á eitt með þær
áætlanir sem í bígerð eru.
Sir Jim Ratcliffe á jarðir að fimm laxveiðiám á Norðausturlandi. Markmið
hans er, að sögn Gísla, að vernda stofn Atlantshafslaxins sem hefur minnkað
geigvænlega.