Læknablaðið - 01.07.2022, Síða 23

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 343
R A N N S Ó K N
Umræða
Þátttakendur
Meðalaldur þátttakenda (N=73) í rannsókninni var 86,8 ár (± 5,7),
fleiri konur (62%) en karlar tóku þátt, sem er í samræmi við aðrar
rannsóknir.22 Samsetning íbúa á báðum heimilum var sambærileg
að flestu leyti, en hlutfallslega fleiri íbúar í aldurshópnum 90 ára
og eldri bjuggu á heimili B.
Munnheilsa íbúa á hjúkrunarheimilum
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að þó tannleysi sé
meðhöndlað með sérsmíðuðum tanngervum eins og heilgómasetti,
komi slíkt ekki í staðinn fyrir eigin tennur. Notendur heilgóma
upplifa sömu vandamálin og þeir sem eru með hæsta tannátustuð-
ulinn (samanber tafla III) sem er skert tyggingarfærni, verri melting
og ófullnægjandi mataræði. Tannlausir upplifa marktækt oftar að
munnheilsan valdi þeim erfiðleikum við tyggingu og tal, óþægind-
um við að matast, versnandi heilsufari og minni lífsánægju en þeir
íbúar sem hafa tennur, í þessari rannsókn.
Í Heilbrigðisáætlun til 2030 er lítið talað um tannheilsu aldr-
aðra,23 en árið 2010 var stefnt á að yfir 50% fólks 65 ára og eldra
hefði að minnsta kosti 20 tennur í samanbiti sem er talið vera
ásættanlegt til að tyggja og tjá sig.24 Þessi markmið hafa ekki náðst
í þessum hópi þar sem meðalfjöldi tanna eru 9 á hvern íbúa. Tann-
leysi hjá 80 ára og eldri var 76%25 um aldamótin en hefur lækkað í
41% í þessari rannsókn.
Það er mikilvægt að þekkja tengsl milli tannheilsu og almennr-
ar heilsu ásamt tengslum tann- og munnheilsu við fæðuval og
næringarástand aldraðra.12 Vannæring er algeng hjá eldra fólki,
ástandið hefur áhrif á andlega og líkamlega færni einstaklings-
ins.12
Heilsuvernd, munnhirða og aðgengi að þjónustu
Öldrunarteymi heilbrigðisstofnana er ráðgefandi aðili um grein-
ingu og meðferð aldraðra til starfsmanna sem sinna heilsuvernd.
Hérlendis mæla öldrunar- og lyflæknar með að til viðbótar við
heilsufarsskráningar í RAI-matstækið á hjúkrunarheimilum sé
sérstaklega fylgst með tannheilsu, sjón og beinheilsu í heilsu-
verndarskyni.26 Taka verður undir þessar ábendingar því fjöldi
ómeðhöndlaðra munnkvilla (67%) er áhyggjuefni og sýnir þörfina
á forvörnum og því að fylgst sé reglulega með munnheilsu íbúa,
ekki síst þar sem þeir eru ólíklegir til að gera sér grein fyrir alvar-
leika ástandsins sjálfir.20,26
Erlendar rannsóknir sýna að starfsfólk hjúkrunarheimila skort-
ir formlega menntun og þjálfun16,27,28 til að takast á við verkefnið og
Tafla IV. Samanburður á meðalskori° tenntra íbúa (n=43) og tannlausra með heilgómasett
(n=30) meðaltal ± staðalfrávik, hlutfall (%).
Lífsgæðakvarðar Klínísk staða Meðaltal/staðalfrávik p-gildi
OHIP 49
Tennur, föst tanngervi,
partura
31,9 ± 3,1 0,083
Heilgómasettb 40,2 ± 3,6
Færniskerðing
Tennur, föst tanngervi,
partur
8,7 ± 0,9 0,011
Heilgómasett 12,1 ± 1,0
Líkamleg óþægindi
Tennur, föst tanngervi,
partur
4,9 ± 0,6 0,118
Heilgómasett 6,5 ± 0,7
Sálræn óþægindi
Tennur, föst tanngervi,
partur
5,7 ± 0,6 0,022
Heilgómasett 3,7 ± 0,7
Líkamlegar hömlur
Tennur, föst tanngervi,
partur
6,8 ± 0,9 0,002
Heilgómasett 11,3 ± 1,1
Sálrænar hömlur
Tennur, föst tanngervi,
partur
2,4 ± 0,4 0,744
Heilgómasett 2,2 ± 0,5
Félagslegar hömlur
Tennur, föst tanngervi,
partur
1,4 ± 0,3 0,303
Heilgómasett 0,9 ± 0,3
Höft eða fötlun
Tennur, föst tanngervi,
partur
2,0 ± 0,4 0,027
Heilgómasett 3,5 ± 0,5
Skýringar: °Hópar skilgreindir eftir tanngervum bornir saman við viðmiðunarhóp án eigin tanna, leiðrétt var fyrir
aldri og kyni. aEinstaklingar með eigin tennur, föst tanngervi (brýr, krónur) og/eða part studdan af eigin tönnum.
bEinstaklingar sem tapað hafa eigin tönnum og nota heilgóm (gervitennur) í báðum kjálkum.