AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1996, Síða 47

rýni af þessu tagi, taka á þeim þáttum sem gagn-
rýndir eru og leggja okkur fram um aö bregðast rétt
viö.
VINNSLA
Það er erfitt að spá um þróun vinnslunnar sjálfrar, -
þó má augljóslega búast við aukinni sjálfvirkni í snyrt-
ingu, skurði og pökkun bita í neytendaumbúðir. Mark-
aðshlutdeild tilbúinna samsettra rétta er sífellt að auk-
ast og mun eflaust gera þaó áfram í enn ríkara mæli.
Fiskurinn sjálfur verður sennilega tiltölulega lítill hluti
af máltíðinni, grænmeti, sósur og annað meðlæti fá
meira rúm í fjölbreyttum réttum. Það gerir íslending-
um erfitt fyrir í framleiðslunni, að þættir máltíðarinnar,
aðrir en fiskurinn, eru dýrir hér á landi og oft þarf
fyrst að flytja þá inn til þess eins að flytja þá út aftur.
Þess vegna hefur tilhneiging íslenskra framleiðenda
verið sú að byggja fiskréttaverksmiðjur erlendis, nær
mörkuðunum og í nálægð við ódýrari aðföng. Þetta
getur breyst, því verksmiðjurnar verða reistar þar sem
hagkvæmast verður að reka þær. Hagkvæmnin
ræðst af fjölmörgum þáttum, eins og hlutfalli launa-
kostnaðar, tæknivæðingu og sjálfvirkni, viðskipta-
samningum og tollalögum.
Þróun í vinnslu verður einnig háð því hvort önnur
varðveislutækni en frysting nær að ryðja sér til rúms
sem algengasta geymsluaðferðin fyrir fisk. Þegar er
farið að nota svokallaða ofurkælingu (superchilling),
sem er í því fólgin að halda vörunni stöðugt mjög
kaldri en fara þó aldrei niður fyrir frostmark. Þetta
skilar mun betri afurð, því komist verður hjá eyði-
leggingu frumnanna og miklu vökvatapi sem því fylgir
þegar sprungnar frumur þiðna. Aðrar og róttækari
aðferðir eru til dæmis ofurþrýstingur og geislun mat-
væla, sem eru spennandi valkostir og kunna að valda
miklum breytingum á bæði geymsluþoli og flutnings-
máta matvæla í framtíðinni. Með þessum aðferðum
stóreykst geymsluþolið, óháð hitastigi, svo fremi sem
vörunni er vel pakkað. í raun sætir furðu hve frystingin
hefur ríkt lengi sem aðalgeymsluaðferðin, þegar haft
er í huga hvað hún er viðkvæm og dýr miðað við að
hvar sem varan er, í flutningum, geymslu og sölu,
verður að setja hana í frystigeymslu.
Ekki er hægt að ræða framtíð sjávarútvegs, án þess
aðminnastáþróunfiskeldis. Fiskeldiá þegarstóran
þátt í heimsaflanum og fer hann mjög vaxandi, bæði
hvað varðar lax, silung, hlýsjávarfiska og rækju. Á
norðurhveli er Noregur miðstöð laxeldis, en örastur
er vöxtur eldis í Asíu og Suður-Ameríku þar sem
náttúrleg skilyrði til fiskeldis bera af því sem gerist á
norðurhveli. Margir kvíða því að fiskeldi muni reyn-
ast hefðbundnum fiskveiðum skæður keppinautur í
verði. En gleymum því ekki, að það er dýrt að ala
fisk: fóður, sjúkdómavarnirog umhverfisáhrif fiskeldis
geta haft mikil útgjöld í för með sér. Minnumst þess
líka, að sífellt þarf að metta fleiri munna og mann-
kyninu er lífsnauðsyn að finna nýjar leiðir til að afla
matar. í veiðum erum við án efa komin að efri mörk-
um þess sem stofnarnir þola. Það verður því eldis-
fiskur sem fyrst og fremst mun standa undir aukinni
fiskneyslu í heiminum. Góður eldisfiskur getur því
veitt villtum fiski jákvæða samkeppni og styrkt stöðu
fisks í matarvali manna. Fiskeldi bætist við en kemur
ekki í staðinn fyrir vel skipulagðar veiðar á villtum
stofnum.
AÐ LOKUM
Ég hef nú drepið á nokkur þeirra atriða sem eru líkleg
til að hafa áhrif á þróun sjávarútvegsmála hér á landi
á næstu árum. Nú veiða íslendingar um 1,5% af
heildarafla í heiminum, en eiga um 4% hlutdeild í
heimsviðskiptum með fisk. Breytingarnar eru örar
og við höfum burði til að hasla okkur völl í sjávarútvegi
víða um heim, eins og dæmin sanna þegar. Ég hef
trú á því að árið 2018 verði íslendingar ekki aðeins
fiskveiðiþjóð, heldureigi miklu stærri hlutdeild en nú
í heimsviðskiptum með sjávarafurðirog iðnaðarvörur
tengdar veiðum og vinnslu. En til þess verðum við
að stunda öflugar eigin rannsóknir, fylgjast grannt
með öllum framförum og vera skrefi á undan öðrum
í að tileinka okkur nýjungar á öllum sviðum sjávar-
útvegs. ■
45