AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1996, Blaðsíða 66

byggðamynstrið mótaðist í upphafi. Fyrstu landnáms-
mennirnir voru veiðimenn og safnarar, sem nýttu
hlunnindi sjávar og strandar. Þegar nokkrum bústofni
hafði verið komið upp, tóku þeir sér fasta bólsetu
þar sem bestu aðstæður voru fyrir sjávarútveg, land-
búnað og hlunnindanýtingu.
Þegar ströndin var orðin fullbyggð, tóku menn að
sækja inn til landsins og byggðamynstur strand-
byggðar breyttist í byggðamynstur innlanda. Veg-
leysið hamlaði lengi þessari þróun, því ferðir inn til
landsins voru erfiðar vegna skóglendis, fljóta, fjall-
garða, hraunfláka, mýra og reyndar líka þekkingar-
leysis á landsháttum.
Smám saman komust þó miklar ferðir á um landið,
ekki síst hálendið því þar voru fyrrgreindar sam-
gönguhömlur færri og enn nógir bithagar. Þannig
lágu t.d. leiðir til Alþingis, úr nær öllum landshlutum,
um hálendi.
Um miðja 18. öld hófst nýtt skeið I búsetusögunni:
ísland fer að þróast í átt til að vera fyrst og fremst
sjávarútvegsland. Fólkið fer að flytjast að ströndinni
í nýju fiskiþorpin, hafnir eru gerðar og ferðalög milli
byggðarlaga fara fram með strandferðaskipum. Með
þessu breytist byggðamynstrið úr innlandsmynstri í
strandbyggðarmynstur, og byggð og samgöngum
inn til landsins tekur að hnigna.
BYGGÐAMYNSTUR FRAMTÍÐARINNAR
Meginefni fyrrgreindrar bókar fer í að sýna á kortum
hvar helstu landauðlindir fyrir vaxtarbroddana útivist
og ferðaþjónustu eru staðsettar. Færð eru rök fyrir
því að byggðin þurfi ekki svo mjög að tengjast sjávar-
síðunni í framtíðinni, heldur sé eðlilegt að hún leiti
inn til landsins þar sem mestu ferða- og orkuauðlind-
irnar eru.
Lagning hálendisvega mun ýta undir þessa þróun,
og umferð með útjöðrum landsins mun hlutfallslega
minnka. Hið bætta vegakerfi mun svo leiða til þess
að hin dýru kerfi strandsiglinga og flugs munu leggj-
ast af í fyllingu tímans, — sem gerir það enn mikil-
vægara að komast stystu leiðir milli landshluta með
góðum vegum. Þessi þróun, — sem þegar sjást all-
nokkur merki um, — mun leiða til þess að þyggða-
mynstur framtíðarinnar, — hugsanlega strax eftir um
50 ár, — mun að umtalsverðum hluta verða byggða-
mynstur innlanda á ný.
Með Hvalfjarðargöngum verður ólíka fjarlægð til allra þriggja
„dreifbýlisborga" framtíðarinnar í nágrenni höfuðborgarinnar. Bæta
þarfviðvegum með jöðrum byggðaþríhyrningsinstil að allareining-
ar hans séu tengdar.
Samanburður við Bandaríkin sýnir að óþarfi verður í framtíðinni að
hafa þrjú samgöngukerfi á Islandi. (Flug, strandsiglingar og vegi).
Vegalengdir má t.d. stytta með innri hringvegi.
Strúktúrskipulag SV-lands var unnið á grundvelli glærukorta sem sýndu
t.d. ferðaauðlindir, eins og t.d. fegurð (til vinstri), og takmarkandi
þætti eins og vatnsvernd (til hægri).
möskvanet aðalvega, kerfi þjónustumiðstöðva (hringir) og „sumar"-
bústaðasvæði sem liggja gjarnan að útivistarsvæðum.
64