AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1996, Page 86

Danski sagn- og fornleifafræðingurinn Daníel Bruun
heímsótti ísland nokkrum sinnum kringum síðustu
aldamót. Hann ferðaðist vítt og breitt um landið og
stundaði rannsóknir. Árið 1897 gaf hann út bókina
„fortidsminder og nutidshjem pá ísland'1. í bókinni
segir hann m.a. um kirkjugarða að þeir séu yfirleitt
litlir og ferhyrndir og girtir af með torfhleðslu (Diger
av Græstorv). Ennfremur segir hann, að áður fyrr hafi
kirkjugarðar yfirleitt verið hringlaga en þess má enn
sjá merki t.d. á Gröf á Höfðaströnd.
Knappsstaðakirkja í Stíflu, sem talin er elsta timburkirkja landsins
reist upphaflega 1 834. Grjótveggur endurhla&inn umhverfis kirkju-
garðinn og sóluhlið endurnýjað. verkinu lokið 1995.
Ferðamenn leggja oft leið sína heim að
kirkjustöðum, enda eru þetta víða sögu-
frægir staðir. Þar stendur kirkjan yfirleitt á
áberandi stað og sést því langt að.
Þessar kirkjur eru yfirleitt f kirkjugarði sem jarðsett
hefur verið í gegnum margar aldir. Yfir þeim hvílir
andblær genginna kynslóða. Þeir hafa að geyma
merka sögu og þar má víða finna minningarmörk sem
eru orðin aldagömul. Þessir staðir eiga því skilið að
þeim sé sýnd virðing og ræktarsemi og ganga sumir
svo langt að segja að menningarástand þjóðar megi
meðal annars dæma eftir því hvaða virðing og hirða
kirkjugörðum er sýnd í hverju landi.
Það er erfitt að gefa nákvæma lýsingu á því hvernig
kirkjugarðar hafa litið út áður fyrr, þar sem þeim er
sjaldan lýst í fornum bókum eða máldögum kirkj-
unnar. Það verður því að fara eftir rannsóknum og
uppgreftri á gömlum niðurlögðum kirkjugörðum og
einnig teikningum og lýsingum sem finna má í göml-
um ferðabókum.
kirkjugarðinum og umhverfi hans.
Skeggjasta&ir við Bakkafjör&. Þar stendur elsta kirkja á austurlandi
byggð árið 1 845.
Áætlað er að fyrr á öldum hafi bænhús, hálfkirkjur
og kirkjur verið mjög víða hér á landi og er talið að í
lok 10. aldar hafi þær verið kringum 3000 og má
reikna með að á flestum þessum stöðum hafi fólk
verið jarðsett.
Nú eru hér á landi kringum 300 kirkjugarðar sem
jarðsetja má í. Yfirumsjón með þessum kirkjugörðum
er í höndum skipulagsnefndar kirkjugarða. Hver kirkj-
ugarður er sjálfseignastofnun með sérstöku fjárhaldi,
í umsjón og ábyrgð safnaðar sem kýs kirkjugarðs-
stjórn. í fámennum söfnuðum gegnir sóknarnefnd
hlutverki kirkjugarðsstjórnar.
84