AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1998, Blaðsíða 28

Þú virðist halda mikið upp á orðið grautur. En
ferð þú ekki sjálfur í kringum efnið eins og kött-
ur í kringum heitan graut? Svo ég spyrji nú
beint út: Hvernig leggst „átakið" Reykjavík
menningarborg í þig?
Jú, jú, kannski eru þetta vissir kattataktar, en bren-
na þeir sig ekki líka stundum á tungunni á grautun-
um? - í dag er í tísku að þykjast skipulegur í hugs-
un og setja dæmið upp „í með og á móti", þ. e. gera
annars vegar grein fyrir styrk og möguleik-
um og hins vegar veikleikum og hindr-
unum.
Menningarborgardæmið leggst í
mig eins og flesta með afar þoku-
kenndum hætti, þó eins og vana-
lega hugsi listamenn sér undir niðri
óskhyggjukennt gott til glóðarinnar.
Reyndar hefur löngum hálfgerð
gerningaþoka umlukið alla menning-
arstarfsemi hérlendis, þetta birtist
stundum sem dularfullt leynimakk. í
reynd er samt ekkert svona spenn-
andi á ferðinni. Fólkið í nefndunum og
forráðamenn þeirra stofnana sem í hlut eiga fara
undan í flæmingi, oftast vegna þess að engin stef-
na hefur verið mörkuð til að vinna eftir og/eða
vegna þess að staðsetningin á hinu raunverulega
umboði til framkvæmda er óljós. Oft virðast allir að-
ilar eins og í tómarúmi; þar sem hver bendir á ann-
an án ábyrgðar og áhuga. Út úr þessu kemur ein-
hvers konar lýðræðisleg flatneskja þar sem bæði
hugtök og markmið flæða nánast óhindrað í allar
áttir. Til þess að hylma yfir hinn raunverulega skort
á stefnumörkun og starfshæfri hugmyndafræði
draga ráðamenn í menningargeiranum sig ýmist í
hlé, sem stundum lítur út sem
leyndardómsfullt
baktjaldamakk,
eða þá að þeir
birtast sem ein-
hvers konar frjáls-
lyndir umboðs-
menn sem vilja
hafa alla góða.
Hér hefur aldrei
verið gerð krafa
um stefnumörk-
^ un í rekstri
menningarstofn-
ana.Menningar-
stofnanir hérlendis hafa
frá upphafi verið reknar með stirðu embætis-
mannakerfi og þeir sem settir hafa verið yfir þess-
ar stofnanir, sem reyndar eru allar mjög ungar, eru
í raun og veru umboðsmenn sem stjórnast af utan-
aðkomandi þrýstingi. „Stefnan" á hverjum tíma
kemur því ávalt út eins og utan frá, frá „okkur hin-
um". Af þessum ástæðum er afar erfitt að ræða
menningarmál á íslandi opinberlega, hvað þá
gagnrýna, því ríkjandi stef-
na byggist jafnan á eins
konar kjarasamningi
við úrtak hagsmuna-
aðila á hverjum tíma;
- sem að vísu fara
oftar en ekki fram
með mjög óformleg-
um hætti. Allir virðast
móta þessa stefnu en
enginn þó. Við svona skil-
yrði er sjálfgefið að öll umræða
um listrænt gildi og inntak
verði annarleg og óviðeig-
andi. Á nýlegri sýningu myndlistar-
manna var talað um það grínlaust að þar gæfi að líta
úrval verka íslenskra myndlistarmanna, þeirra 100
bestu! Ekki að furða að æ fleiri, safnarar, áhuga-
menn og listamenn fórni höndum. Óbein afleiðing af
þessu er að menn keppast við að sýna fram á gildi
listarinnar út frá öðrum viðmiðum en þeim sem sér-
tæk eru fyrir listina sjálfa. í síauknum mæli er nú lit-
ið á listina sem viðhengi annarra sviða, s. s. uppeld-
is, lækninga, trúar, heimspeki og tilfallandi samfé-
lagssýnar. Embættis- eða umboðsmannafyrirkomu-
lagið á uppbyggingu og stjórnun menningarmála
hér býður að mínu mati heim hættunni á því að list-
sköpunin sjálf verði í auknum mæli notuð sem
merkingarlaust viðhengi.
Þú kemur víöa viö í almennum athugunum á
ástandinu, hefur þetta....ekki allt veriö sagt
áöur?!
Einn kunningi minn sem komið hefur víða við í
listalífinu hefur sagt um allflest sem ég hef sagt og
skrifað um ástandið síðustu árin: „Vertu ekki að rífa
kjaft, ég var löngu búinn að segja þér þetta!" Þetta
hefur mér alltaf þótt jákvæð vísbending. Hvað svo
sem veldur, kannski virkni þessa laumulega um-
boðsmannakerfis sem við búum við í menning-
unni, þá eru íslenskir listamenn afar bældir gagn-
vart mörgum málum og alveg lokaðir gagnvart
sumum. Þessi áskapaði þumbaraskapur sem
menn nota í viðskiptum við embætismannakerfið
26