Bændablaðið - 09.03.2023, Síða 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. mars 2023
FRÉTTIR
Fuglaflensa:
Hæsta viðbúnaðarstig
– Möguleiki á aðlögun veirunnar að spendýrum og fólki
Frakkland:
Vilja hamla innflutning
Erfitt er að finna magntölur yfir
úkraínska kjúklingaframleiðslu
en því er haldið fram að landið sé
þriðji stærsti birgirinn í Evrópu,
utan Evrópusambandsins.
Árið 2021 voru flutt um 259.000
tonn af alifuglakjöti til ESB frá
Úkraínu. Einn stór framleiðandi,
Myroniscsky Hliboproduct (MHP),
er með yfirburðastöðu á markaðnum.
Sá framleiðandi er lóðrétt samþættur,
þ.e.a.s. hann getur ræktað sitt eigið
fóður, ræktað og slátrað kjúklingum
og síðan selt og dreift kjötinu eftir
eigin flutninga- og frystigeymslukerfi,
innanlands og utan.
Árið 2022 hefur kjúklinga-
kjötsframleiðsla í Úkraínu haldist
stöðug þrátt fyrir stríðsátök. Minni
innlend eftirspurn leiddi til meiri
útflutnings og sérstaklega eftir að
Evrópusambandið afnam tolla á
úkraínskar vörur. Fréttamiðillinn
Reuters segir frá því að hækkandi
kostnaður í franskri kjúklingarækt
sökum fóður- og orkuverðshækkana,
sem og samkeppni við ódýrt innflutt
kjöt, sé að ganga fram af þarlendum
alifuglabændum. Samtök franskra
kjúklingabænda hafa því beðið
ESB að virkja varúðarreglu
tollaniðurfellingarinnar þar sem hún
er farin að valda framleiðendum tjóni.
Slíkan fyrirvara er ekki að finna í
íslensku reglugerðinni. /ghp
Einn stór framleiðandi MHP er með
yfirburðastöðu á úkraínska kjúklinga-
markaðnum. Mynd / MHP
Ný meinsemd sem rakin er til
plastagna hefur fundist í sjó-
fuglum og lýsir sér sem sár eða ör
í meltingarvegi fuglanna.
Opin sár í meltingarveginum
auka líkurnar á sýkingum og
eitrun af völdum mengandi efna í
fæðu fuglanna.
Plastmengun í sjó er gríðarlegt
áhyggjuefni og plast nánast orðið
hluti af fæðu margra tegunda
sjófugla. Að sögn fuglafræðinga á
Bretlandseyjum finnast plastagnir í
meltingarvegi sjófugla á öllum aldri
við strendur landsins.
Agnirnar berast í unga með fæðu
sem foreldrarnir færa þeim og særa
meltingarvef unganna og gerir þá
þróttminni fyrir sýkingum.
Samkvæmt rannsóknum er
greinilegt samhengi milli þess
hversu mikið af plasti finnst í skít
fuglanna og sára í meltingarvegi
þeirra. Auk þess sem plastagnirnar
valda bólgum og draga úr getu
fuglanna til að melta fæðuna og taka
upp næringarefni. /VH
Mengun:
Plastagnir sýkja sjófugla
Plastagnir finnast víða um heim í
meltingarvegi sjófugla. Mynd / VH
Skætt afbrigði fuglaflensu, sem
geisað hefur í Evrópu síðan haustið
2021, heldur áfram að breiðast út.
Talið er að yfir 58 milljónir
alifugla hafi sýkst í Bandaríkjunum
á síðasta ári. Fuglaflensa hefur valdið
dauða ótalinna fjölda villtra fugla
og miklu tjóni í alifuglarækt víða
um heim.
Á vef Matvælastofnunar segir að
í gildi sé hæsta viðbúnaðarstig vegna
fuglaflensu hér á landi og sérstakar
reglur um sóttvarnir í gildi.
Alþjóðadýraheilbrigðisstofnunin
vakti nýlega athygli á að það
afbrigði fuglaflensuveirunnar
sem mest ber á um þessar mundir,
H1N5, geti mögulega farið að
aðlagast spendýrum og fólki.
Um þetta er jafnframt fjallað í
nýjustu stöðuskýrslu Matvæla-
öryggisstofnunar Evrópu um
fuglaflensu þar sem segir að í þeim
fuglaflensuveirum sem greinst hafa
í húsdýrum og villtum spendýrum
sjáist erfðafræðileg merki um
aðlögun að þessum dýrum.
Dauðsfall í Kambódíu
Samkvæmt frétt á Reuters fyrir
skömmu lést ellefu ára gömul stúlka
í Kambódíu eftir að hafa smitast af
H5N1 afbrigði fuglaflensunnar. Að
minnsta kosti tólf úr nærumhverfi
stúlkunnar hafa greinst með veiruna
og er það í fyrsta sinn í landinu sem
fuglaflensa hefur greinst í fólki.
Fuglaflensufaraldur í
Bandaríkjunum
New York Times sagði frá því fyrir
stuttu að fuglaflensa hefði herjað
í Bandaríkjum Norður-Ameríku
frá því snemma á síðasta ári og
talið er að hún hafi sýkt meira en
58 milljón alifugla í 47 ríkjum,
auk ótalinna villtra fugla. Flensan
hefur einnig verið greind í villtum
spendýrum eins og þvottabjörnum,
refum, minkum og skógarbjörnum í
Norður-Ameríku.
Sérfræðingar í sóttvörnum í
Bandaríkjunum eru varkárir í tali
þegar þeir tala um möguleg smit
flensunnar í fólk og segja það
sjaldgæft en mögulegt. Á sama tíma
hafa þeir hvatt lyfjafyrirtæki til að
hefja rannsóknir og framleiðslu á
bóluefni fyrir fólk gegn fuglaflensu.
Fjöldi fólks í alifuglaeldi þar
sem fuglaflensa hefur komið upp er
vaktað og á einni viku komu upp 163
tilfelli sem sýndi einkenni flensunnar
en aðeins einn reyndist sýktur.
Tilraunir hafa verið gerðar
með bólusetningu alifugla og í
gangi eru viðræður milli yfirvalda
dýraheilbrigðis og fulltrúa
kjúklingabænda um að bólusetja
alla alifugla gegn flensunni.
Andstæðingar bólusetningarinnar
segja að með henni takmarki
Bandaríkin möguleika sína á
útflutningi alifugla og það muni
draga úr tekjum framleiðendanna.
Ýtrustu sóttvarnir
Á heimasíðu Mast eru íslenskir
alifuglaeigendur minntir á að
gæta ýtrustu sóttvarna og tilkynna
um grunsamleg veikindi eða
aukningu í dauða alifugla án tafar
til Matvælastofnunar. Almenningur
er beðinn um að halda áfram að
tilkynna um dauða og veika villta
fugla til stofnunarinnar.
Þar segir að fuglaflensan hafi
greinst í fjölda villtra fugla og leikið
sumar tegundir mjög grátt hér á
landi. Alifuglar hafa sloppið fram
til þessa að undanskildum nokkrum
heimilishænum á einum stað.
Miðað við hversu mikið virðist
vera um fuglaflensu í villtu fuglunum
er álitið að smithætta fyrir alifugla sé
töluverð. Góðum sóttvörnum á stóru
alifuglabúunum er án efa að þakka
að smitið hafi ekki borist inn á þau.
/VH
Bretlandseyjar:
Skortur á grænmeti
Skortur er víða á grænmeti og
ávöxtum í verslunum á Bretlands-
eyjum, dagamunur er á framboði
þess og verð hefur hækkað.
Neytendur á Bretlandseyjum sem
vanir eru góðu úrvali í verslunum
segja að framboð á fersku grænmeti
hafi dregist saman undanfarið, gæði
þess hafi minnkað og verð hækkað.
Í breskum fjölmiðlum kemur fram
að suma daga sé í boði spergilkál
og púrra en engir tómatar né salat
og daginn eftir snúist dæmið við
og stundum séu grænmetishillur
verslana tómar.
Talsmenn verslunarinnar segja
sitt á hvað að ástæða skorts á
grænmeti stafi af völdum slæms
árferðis þar sem grænmetið er
ræktað en aðrir segja útgöngu
Breta úr Evrópusambandinu hafa
dregið úr vöruúrvali og hækkað
verð. Verslanir hafa einnig gripið
til skömmtunar með því að takmarka
það magn af grænmeti sem fólk og
veitingahús mega kaupa.
Borðið rófur
Í svari umhverfis- og matvæla-
ráðherra Breta, Thérèse Coffey,
vegna málsins, sagði hún mikilvægt
að landar hennar bregðist við
skortinum með því að borða meira
af innlendu grænmeti eins og rófum
í stað þess að reiða sig á innflutning.
Ráðamenn hafa einnig sagt að
skorturinn sé tímabundinn þrátt fyrir
vísbendingar um að málið sé mun
alvarlegra en þeir vilja viðurkenna.
Bent hefur verið á að skorturinn
sé svipaður og var í upphafi Covid
og að mest vöntun sé á grænmeti
sem einungis er hægt að rækta á
Bretlandseyjum í gróðurhúsum yfir
köldustu mánuði ársins.
Allt að 70% minni uppskera
Tölur um ræktun grænmetis og
ávaxta á Spáni og í Marokkó, þaðan
sem Breta flytja mikið inn, sýna að
kalt veður hefur dregið úr uppskeru
á papriku, salati og agúrkum um allt
að 70%. Einnig hefur verið bent á að
á síðustu áratugum hafi Bretar vanist
því að geta fengið ferskt grænmeti
og ávexti árið um kring og að ólíkt
því sem áður var séu þeir ekki lengur
sjálfbærir með framleiðslu og treysti
því mikið á innflutning.
Til skamms tíma hafa Bretar getað
flutt inn ódýrt grænmeti, til dæmis
tómata, sem þó er hægt að rækta
innanlands. En vegna lágs verðs
á innfluttum vörum hefur dregið
verulega úr innanlandsframleiðslu.
Auk þess hefur orkukostnaður
rokið upp sem gerir breskum
bændum enn erfiðar fyrir og dregur
enn frekar úr framleiðslu innanlands.
Það verð sem verslunin er reiðubúin
að greiða fyrir vörur dugar ekki fyrir
framleiðslukostnaði.
Talað fyrir daufum eyrum
stjórnvalda
Bændur hafa lengi talað fyrir
daufum eyrum stjórnvalda þegar
þeir hafa varað við að núverandi
staða gæti komið upp ef treyst væri
of mikið á innflutning matvæla.
Launakostnaður í landbúnaði á
Bretlandseyjum hefur hækkað eftir
úrsögn Breta úr Evrópusambandinu,
meðal annars vegna þess að áður
gátu bændur þar reitt sig á erlenda
farandverkamenn sem leituðu til
landsins og voru viljugir til að vinna
fyrir lág laun.
Bresku bændasamtökin segja
að vegna þessa nái bændur oft
ekki uppskeru sinni í hús áður en
hún skemmist og milljónir tonna
af grænmeti og ávöxtum rotni
úti á ökrum. Á sama tíma hefur
kostnaður vegna útflutnings landa í
Evrópusambandinu til Bretlandseyja
hækkað eftir úrsögn þeirra úr
sambandinu.
Stjórnvöld hafa verið gagnrýnd
fyrir að styðja ekki við innlenda
matvælaframleiðslu með því að
styrkja bændur í viðleitni þeirra til
að fara út í aðgerðir til að lækka
kostnað við framleiðsluna.
Ekki síst í ljósi þess að Bretland
er eyja og í dag háð meginlandi
Evrópu með matvæli og að ekki er
talið að draga muni úr þeirri þörf á
næstu misserum.
Til að draga úr skortinum er
því nauðsynlegt að auka innlenda
framleiðslu og greiða framleiðendum
verð sem standi undir kostnaði. /VH
Hillur í grænmetisdeildum verslana á Bretlandseyjum eru víða tómar vegna
skorts á grænmeti og ávöxtum. Mynd / Claudio Schwarz
Evrópa:
Upprunamerking eftirsótt
Evrópskur almenningur er
tilbúinn til að borga meira fyrir
matvæli með merki sem vottar
tengingu við ákveðið hérað.
Neytendur eru einnig líklegri
til að velja upprunamerktar
vörur frá landsvæði sem þeir
þekkja. Þetta kemur fram í
nýjustu Eurobarometer
skoðanakönnuninni.
Nýverið fékk franska
vínhéraðið Corrèze staðfestingu á að
stunda einstaka matvælaframleiðslu.
Þar með hefur framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins gefið
3.500 matvælum þessa vottun.
Framleiðendur þaðan fá heimild
til að nota upprunamerkið þess
til staðfestingar, að gefnum
ströngum skilyrðum og
vottun frá óháðum aðila.
Áður hafa matvæli
eins og Feta ostur, ítalskar
Parmaskinkur og sænskur vodki
fengið upprunamerkingu.
/ÁL