Bændablaðið - 09.03.2023, Síða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. mars 2023
Í lok maí 2022 skipaði matvæla-
ráðherra fjölmennustu sveit frá
upphafi kvótakerfisins (1984) til
að ná sátt um sjávarútvegsmálin.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
slík tilraun er gerð.
Matvælaráðherra skipaði
fimm hópa, þ.e. fjóra starfshópa
og samráðsnefnd, samtals 46
einstaklinga. Í starfshópana fjóra
sem bera nöfnin „Umgengni“,
„Samfélag“, „Aðgengi“ og
„Tækifæri“ var skipaður 21
einstaklingur og í „samráðsnefndina“
30. Nokkrir úr starfshópunum eru
einnig í samráðsnefndinni.
Aðdragandi þessa er sáttmáli
um ríkisstjórnarsamstarf sitjandi
ríkisstjórnar.
Þar segir á blaðsíðu 15 í
sáttmálanum: „Viljum skapa sátt
um nýtingu auðlinda“ og á blaðsíðu
54: „Nefndinni verði falið að bera
saman stöðuna hér og erlendis og
leggja fram tillögur til að hámarka
möguleika Íslendinga til frekari
árangurs og samfélagslegrar sáttar
um umgjörð greinarinnar.“
Ástæða þessara setninga í
sáttmálanum er einföld; um
kvótakerfið ríkir ekki „samfélagsleg
sátt“, tæpum fjórum áratugum eftir
að það var leitt í lög (til bráðabirgða,
svo því sé haldið til haga).
Fyrir stuttu skiluðu starfs-
hóparnir fjórir samtals 60 „bráða-
birgðaniðurstöðum“. Einhverjum
var falið að flokka þær, annars
vegar til úrvinnslu og hins vegar
til umræðu.
Ekkert samráð við
samráðsnefndina
Í því sambandi var ekkert samráð
haft við samráðsnefndina, svo
sérkennilega sem það hljómar.
Tilvist hennar og tilgangur missti á
þeim tímapunkti stóran hluta þeirrar
tiltrúar sem ég hafði á þessu tilstandi.
Samráðsnefndin hefur fundað
nokkrum sinnum, en eftir því sem
þeim hittingum fjölgar verður
mér óljósara hvert er raunverulegt
hlutverk hennar.
Það er athyglisvert að af
þessum 60 tillögum flokkast 22
til umræðu en 38 til úrvinnslu.
Hvernig ber mér að skilja þetta?
Er okkur í samráðsnefndinni ætlað
að hittast í huggulegu kaffispjalli
yfir þessum 22 tillögum sem eftir
eru til umræðu?
Fyrir síðasta fund (23.
febrúar sl.) var okkur tilkynnt
með tölvupósti að hver og einn
hefði tvær mínútur til að tjá sig,
hugsanlega tvisvar, ef vel viðraði.
Ég upplifði í fyrsta skipti að vera
gefinn kostur á að setja mig á
mælendaskrá með beiðni í gegnum
tölvupóst.
220 blaðsíðna bæklingur
Staðan í þessu vinnuferli er kölluð
hálfleikur. Í tilefni tímamótanna var
prentaður 220 blaðsíðna bæklingur í
a5 broti, með hátt í 80 ljósmyndum,
ótal fagurlega uppsettum gröfum
og táknmyndum. Sem dæmi um
smekkinn – eða smekkleysið, öllu
heldur: á blaðsíðu 56, undir liðnum
„rannsóknir á umhverfisspjöllum
veiðarfæra“ töldu hönnuðir
bæklingsins tilhlýðiegt að nota
öngul sem táknmynd. Öngullinn er
það veiðarfæri sem veldur minnstu
raski í hafrýminu.
Hver skrifaði verkið, ritstýrði
því eða hannaði kemur hvergi
fram. Það er hins vegar augljóst
að dagskipun þeirra sem þar komu
að verki var rækilega meitluð í
stein: að fegra aflamarkskerfið
og smætta strandveiðar og hinn
svokallaða „félagslega“ hluta
fiskveiðistjórnunarkerfisins (strand-
veiðar, byggðakvótar o.fl.), sem
er u.þ.b. 1/20 af aflaheimildum til
botnfiskveiða.
Bæklingurinn endurspeglar
að niðurstaða þessa tilstands
var fyrirfram ákveðin. Hann
endurspeglar jafnframt að
erfiðu spurningarnar varðandi
fiskveiðistjórnunarkerfið eru
sniðgengnar. Þar skal engu hróflað.
Þetta sést best í tillögu nr. 17 í
bæklingnum:
„Viðhalda aflamarkskerfinu“
Tillagan er til úrvinnslu, ekki
umræðu. Hefur það farið framhjá
einum einasta Íslendingi að
aflamarkskerfið er rót ósættisins?
Á blaðsíðu 96 segir eftirfarandi
um afla strandveiðibáta og
gæsalappir settar utan um:
„Veiðist á vondum tíma, vont
hráefni, oft mikill ormur og svona
má lengi telja.“
Þeir sem ritstýrðu bæklingnum
og hönnuðu, töldu greinilega
nauðsynlegt að hafa þetta orðrétt
eftir henni/honum sem þetta sagði.
Þeir sáu hins vegar enga ástæðu til
að vitna í ummæli þeirra sem kaupa
afla strandveiðibáta til að fullnægja
dýrustu ferskflakamörkuðum heims.
Hvað þá að geta þess að stórútgerðin
kaupir þennan afla í stórum stíl inn
í sínar landvinnslur.
Bæklingurinn er grímulaus áróður
fyrir óbreyttu ástandi –og gott betur:
þarna er að finna tillögur um að slá
strandveiðikerfið af og færa allar
veiðiheimildir inn í aflamarkskerfið.
Ég hef átt samtöl við útgerðar-
menn og skipstjóra stærri báta og
skipa sem velkjast ekki í vafa um
að strandveiðikerfið hefur minnkað
ósættið um fiskveiðistjórnunarkerfið.
Þeir eru sammála því að það þurfi
„opinn glugga“ fyrir þá sem vilja
koma undir sig fótunum í fiskveiðum
og byrja smátt.
Ég lít svo á að það sé frumburðar-
réttur hvers einasta samlanda míns að
mega róa til fiskjar með handfærum,
hefja þannig útgerð og afla sér
lífsviðurværis. Ég er ekki að fara
fram á að einhverjum einstaklingum
verði gefið sérstakt forskot á aðra
með loftfimleikum á borð við þá sem
boðið var upp á í upphafi kerfisins,
eins og skipstjórakvótum.
Þeir sem óttast að miðin
fyllist af bandóðum trillukörlum
eru ekki í neinum tengslum við
raunveruleikann. Þessi áróður var
rekinn gegn strandveiðikerfinu
þegar það var sett á laggirnar árið
2009, en rættist að sjálfsögðu aldrei.
Umgengni
Á fundi samráðsnefndarinnar hinn
23. febrúar sl. voru til umfjöllunar
tillögur starfshópsins „Umgengni“.
Það er athyglisvert að skoða
listann yfir þá sem sá hópur valdi
til viðræðna.
Allt frá stofnári Landssambands
smábátaeigenda (1985) hefur
félagið, fyrst allra félagasamtaka
í sjávarútvegi, krafist þess að
umhverfisáhrif veiðarfæra verði
rannsökuð. Þessi krafa LS vakti
vægast sagt takmarkaða gleði
stórútgerðarinnar á sínum tíma –
og gerir enn.
„Umgengnis“ starfshópurinn
tók þá ákvörðun að ekki tæki
því að bjóða Landssambandi
smábátaeigenda (LS) til viðræðna.
Eru það skilaboð um að ábendingar
félagsins um að það skipti máli
hvernig er veitt séu ekki þess virði
að ræða frekar?
Á þessum fundi „Auðlindarinnar
okkar“ krafðist ég skýringa á
óhróðrinum sem fram kemur í
bæklingnum framangreinda um
gæði afla strandveiðibáta.
Tvennt kom fram: annars
vegar var vitnað til skýrslu frá
árinu 2011 (tveimur árum eftir að
strandveiðikerfið var sett á fót, 12
ára gömul skýrsla) og hins vegar
að á hringferð um landið hefði
starfshópurinn „heyrt“ hitt og þetta.
Samandregið: „Umgengnis-
starfshópurinn“ fór í reisu hringinn
í kringum landið, punktaði hjá sér
þvælu á borð við framangreint,
færði til bókar ásamt því að glugga í
tólf ára gamla skýrslu. Hvergi er að
finna tilmæli um bætta aflameðferð
annarra fiskiskipa. Ég leyfi mér
að fullyrða að starfshópurinn
hafði ekki fyrir því að kíkja inn
á fiskmarkaði landsins til að líta
eigin augum muninn á t.d. ýsu úr
togbátum/skipum annars vegar og
línubátum hins vegar.
Eru þetta fagleg vinnubrögð?
Stendur starfshópurinn stoltur
eftir? Er þetta aðferðafræði sem
vísindamenn vilja skilja eftir sem
fordæmi til komandi kynslóða?
Á þessum sama fundi bað ég
um skýringar á því hvers vegna
hvergi væri minnst á greinina sem
birtist í vísindatímaritinu Nature um
kolefnisfótspor togveiða.
Í henni er fullyrt að botnrót
trollveiðarfæra ylli jafn mikilli
kolefnislosun og allt flug í
heiminum. Svarið var að „þessi
grein væri umdeild“. Ekkert að því,
en væri þá ekki tilhlýðilegt að vísa
í gögn þar um?
Og talandi um það sem er
„umdeilt“. Er aflamarkskerfið
ekki umdeilt (sem samkvæmt
framangreindu ber að viðhalda)?
Er ráðgjöf Hafró ekki umdeild?
Íslendingar stunda
orðhengilshátt
Nóbelsskáldið, Halldór Laxness,
orðaði það svo fyrir margt löngu að
það hefði lengi loðað við Íslendinga
að stunda orðhengilshátt og deila
um tittlingaskít sem kæmi málinu
ekki við, en verði skelfingu lostnir
og setji hljóða hvenær sem komið
er að kjarna máls.
Þessi lýsing Halldórs virðist eiga
prýðilega við í þessu sambandi.
Svo undarlega sem það hljómar
þá eru aðeins 12 tillögur af
þessum 60 sem beinlínis fjalla um
fiskveiðistjórnunarkerfið. Og þar af
helmingurinn um 5,3% „félagslega“
hluta þess.
Starfshóparnir fjórir forðast
stærstu og erfiðustu spurningarnar
eins og heitan eldinn:
1. Hver er árangur ráðgjafarstarfs
Hafrannsóknastofnunar?
2. Er þjóðarsátt um fiskveiði-
stjórnunarkerfið?
Þessar lykilspurningar er hvergi
að finna, en sú mikilvægasta sem
ég hefði haldið að ætti að svífa yfir
vötnunum er þessi:
Er staðan í „hálfleik“ líkleg
til að yfirlýsingin í ríkisstjórnar-
sáttmálanum (Viljum skapa sátt
um nýtingu auðlinda) fái kjöt á
beinin?
Arthur Bogason,
formaður Landssambands
smábátaeigenda.
NYTJAR HAFSINS
VEIÐISVÆÐI ÓSKAST
Vegna mikilla eftirspurna þá köllum við eftir nýjum veiðisvæðum í flóru
félagsins. Bæði stöðuvötn og rennandi vatn. Skoðum einnig veiðisvæði
á afskektum stöðum.
Veiðifélagið Fish Partner er í stöðugum vexti og leitast eftir fleiri
samstarfsaðilum um land allt óháð fisktegund og tegund vatnasvæðis.
Vinsamlegast hafið samband við Kristján í síma 898 3946 eða á
netfangið kristjan@fishpartner.com.
„Ég lít svo á að það sé frumburðarréttur hvers einasta samlanda míns að mega róa til fiskjar með handfærum, hefja þannig útgerð og afla sér lífsviðurværis.“
Mynd / VH
Auðlindin „okkar“
Arthur Bogason
arthur@smabatar.is