Bændablaðið - 09.03.2023, Qupperneq 32

32 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. mars 2023
Rafn Bergsson frá Hólmahjáleigu
í Austur-Landeyjum var kosinn
formaður deildar nautgripabænda
á nýliðnu búgreinaþingi. Hann
segir síðustu misseri sýna hversu
mikilvægt er hverri þjóð að
framleiða eigin matvæli.
Foreldrar Rafns fluttu á
Hólmahjáleigu árið 1976 og fæddist
hann ári síðar, og er því 46 ára. Rafn
stefndi ekki að því að verða bóndi,
heldur menntaði hann sig sem
bifvélavirki. Foreldrar Rafns lögðu
niður búskapinn árið 2003 og fóru
að sækja vinnu á Hvolsvöll. Majken
Jørgensen, eiginkona Rafns, var
helsti hvatinn fyrir því að þau færu
í búskap og endurvöktu þau kúabúið
á Hólmahjáleigu árið 2005. Rafn
starfaði þá sem bifvélavirki og við
járnsmíði á Hvolsvelli og voru hjónin
búin að byggja sér hús í þorpinu. „Svo
skiptum við árið 2005. Foreldrar mínir
fóru í húsið okkar á Hvolsvelli og við
fluttum hingað,“ segir Rafn. Nú segist
hann ekki sjá fyrir sér annað starf en
að vera kúabóndi.
Á Hólmahjáleigu eru 55
mjólkurkýr og kvíguuppeldi sem
því fylgir. Ekki er aðstaða til að ala
nautkálfa og eru þeir seldir ungir
til áframhaldandi eldis. Einnig eru
20 kindur, 50 hross, 20 hænur, einn
hundur og þrír kettir – þar af einn
sem sinnir meindýravörnum í fjósinu.
Rafn og Majken eiga saman tvö börn
á menntaskólaaldri. Rafn sækir ekki
vinnu fyrir utan bú, fyrir utan þátttöku
í félagsstörfum. Majken starfar sem
brúðkaupsráðgjafi á Hótel Rangá, sem
hún vinnur mikið til í fjarvinnu.
Búnaðarþing og endurskoðun
búvörusamninga
Á þessu ári liggur fyrir endurskoðun
búvörusamninga og telur Rafn að hans
fyrstu vikur og mánuðir í embætti
muni helst snúa að vinnu í kringum
þá. „Það verða stærstu verkefnin til
að byrja með. Í rekstrarverkefni RML
staðfestist það sem bændur finna á
eigin skinni – að rekstrarafkoma hefur
vernsað mikið, hvort sem er í mjólkur-
eða nautakjötsframleiðslu.“ Skammt
er í næsta Búnaðarþing, sem er
aðalfundur Bændasamtaka Íslands, og
reiknar Rafn með að endurskoðunin
verði eitt stærsta málefnið á þeim
fundi.
„Á síðustu tuttugu árum hefur
heildarframleiðsla mjólkur farið úr
hundrað milljón lítrum yfir í hundrað
og fimmtíu milljónir. Á sama tíma
er heildarríkisstuðningurinn alltaf
að lækka, þannig að stuðningurinn
á hvern lítra mjólkur hefur lækkað
gríðarlega mikið. Stærstu áherslurnar
eru að fá viðurkenningu á þessu og
einhverjar leiðréttingar.
Auðvitað þarf að taka inn í
þetta tollamál sem eru hluti af
starfsumhverfi okkar bænda. Það er
galið að krónutala á tollum sé óbreytt
áratugum saman. Þetta hefur bitnað
hart á nautakjötsframleiðendum.
Enn fremur er hafin vinna við
endurskoðun á verðlagsgrunni kúabús
og mikilvægt að fylgja þeirri vinnu
eftir. Núverandi grunnur er yfir 20 ára
og orðinn úreltur.
Rekstrarmálin eru mér ofarlega í
huga. Ég vil að bændur hafi traustari
fjárhagsgrunn til að takast á við
áskoranir og byggja greinina upp
til framtíðar. Við höfum frábærar
aðstæður í þessari íslensku náttúru
með hreinu vatni og lítilli lyfjanotkun.
Við eigum að geta framleitt gríðarlega
góðar vörur og erum að því. Við
getum framleitt miklu meira ef það
er markaður og ásættanlegt verð fæst
fyrir vörurnar,“ segir Rafn.
Fæðuöryggi og afleidd störf
„Það er ekki sjálfgefið að það sé alltaf
til nægur matur. Við sjáum að kerfið
er kannski brothættara en við héldum,
eftir það sem hefur dunið á heiminn
með heimsfaraldri og stríðsátökum. Í
mínum huga er mjög mikilvægt að við
Íslendingar framleiðum það sem við
getum, séum eins sjálfbær og hægt er
og nýtum náttúruna og þær aðstæður
sem við höfum til að framleiða góðar
og heilnæmar vörur.
Við eigum að hafa stolt til að
vera sjálfum okkur næg. Það á við
um landbúnaðinn í heild, hvort sem
það er mjólk, kjöt, grænmeti eða
hvað sem er. Við þurfum að styðja
og breikka framleiðsluna. Við
verðum að bregðast við breytingum á
þjóðfélagi og samfélaginu. Við eigum
að framleiða og leggja áherslu á þær
vörur sem neytendur vilja kaupa.“
Rafn nefnir að landbúnaðurinn
skili af sér fjölmörgum afleiddum
störfum. Á Hvolsvelli er til að
mynda stór kjötafurðastöð og nokkrar
verslanir sem sinna landbúnaðinum
ásamt þjónustuaðilum. „Þetta snýst
ekki bara um okkur sem búum úti í
sveit og framleiðum matvæli. Það
er mikil starfsemi í kringum þetta.
Við eigum að sjá sóma okkar í því
að styðja við landbúnaðinn þannig
að hann geti þróast og verið þessi
burðarás áfram, sem hann er í hinum
dreifðari byggðum.
Tækifærin víða
„Umhverfis- og loftslagsmálin
eru gríðarlega fyrirferðarmikil í
umræðunni og það er klárt að við
kúabændur verðum að taka þátt í þeim
málum – sem og landbúnaðurinn í
heild,“ segir Rafn. Hann kallar
eftir auknum rannsóknum og
aðgengilegum traustum gögnum,
því hinn almenni bóndi veit ekkert
endilega í hvorn fótinn á að stíga. „Það
er helling af vinnu í gangi og vonandi
fer þetta að komast í betra horf.
Það er líka fullt af tækifærum í
þessum hlutum. Það er mikil gerjun
með í þessum málaflokki með
aukinni trjá- og skjólbeltarækt sem
getur skilað aukinni uppskeru og
bindingu kolefnis,“ segir Rafn. Einnig
sé verkefni í gangi þar sem vinna á
áburð úr úrgangi frá fiskeldi á landi.
„Það er margt spennandi í gangi sem
greinin getur nýtt sér. Við þurfum að
vera opin fyrir tækifærunum og nýta
þau sem gefast.“
Félagskerfið Rafni mikilvægt
Frá því að Rafn gerðist kúabóndi
hefur hann fylgst vel með
félagsmálum landbúnaðarins og
reglulega sótt fundi. Rafn sat í
stjórn búnaðarfélagsins á svæðinu,
en fyrsta stóra skrefið í félagsmálum
var þegar skorað var á hann að
bjóða sig fram í embætti formanns
Félags kúabænda á Suðurlandi. Frá
árinu 2018 hefur Rafn setið í stjórn
Landssambands kúabænda (LK)
– sem eftir endurskipulagningu
félagskerfisins er orðið að deild
nautgripabænda í Bændasamtökum
Íslands. Í dag er starfsemi undir
merkjum LK engin þrátt fyrir að
félaginu hafi ekki verið slitið. Rafn
segir aðildarmenn hafa viljað halda
félaginu lifandi fyrst um sinn á meðan
sameinuð bændasamtök eru að sanna
gildi sitt. Einnig á LK talsverða sjóði
og hlut í Nautgriparæktarmiðstöð
Íslands sem kúabændur vilja hafa
forráð yfir. Enn fremur er vísað til
Landssambands kúabænda í nokkrum
lögum sem á eftir að breyta. Hann
reiknar ekki með öðru en að LK verði
lagt niður þegar gengið hefur verið
frá öllum endum. „Þessi sameining
verður að ganga upp og við erum mun
sterkari saman.
Þessi rótering á félagskerfinu
byrjar þegar búnaðargjaldið, sem var
skattur á bændur, var dæmt ólöglegt.
Þar fór tekjugrunnur félagskerfisins að
mjög stórum hluta. Þá byrja væringar
um hvernig sé hægt að einfalda og
gera kerfið skilvirkara,“ segir Rafn,
og uppbyggingu Bændasamtakanna
var breytt í kjölfarið. „Í dag er hver
og einn einstaklingur beinn aðili að
Bændasamtökunum, ekki í gegnum
félag.“ Bændur velja svo þá deild
innan BÍ í samræmi við hvernig
búskapur er helst stundaður á þeirra
bæ. Hver deild er með stjórn sem
er kosin á búgreinaþingi. „Okkar
hlutverk er að fjalla um fagleg
málefni deildarinnar eða þau
málefni sem snúa nær eingöngu að
nautgripabændum.“ Rafn nefnir í því
samhengi umfjöllun um fyrirkomulag
greiðslna til bænda, erfðamengisúrval,
kyngreiningu á sæði o.fl. Ólíkt
því sem áður var eru deildirnar Vagnhöfði 7, 110 Reykjavík | Sími: 517 5000 | stalogstansar.is
stalogstansar.is
VARAHLUTIR Í
KERRUR
2012
2021
Nýr formaður nautgripabænda:
Vill treysta fjárhagsgrunn bænda
– Segir frábærar aðstæður á Íslandi með ósnortinni náttúru, hreinu vatni og lítilli lyfjanotkun
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Rafn og Majken Jørgensen kynntust fljótlega eftir að hún flutti til Íslands frá Danmörku árið 1999. Majken hvatti Rafn til að
gerast bóndi, en hann hafði alltaf stefnt að bifvélavirkjun. Hún starfar sem brúðkaupsráðgjafi meðfram búskap. Myndir / ÁL
VIÐTAL