Þingtíðindi Alþýðusambands Íslands ... - 24.11.1980, Síða 92

í lok febrúar 1974 var gengið frá nýjum kjarasamningum, sem fólu í sér
mjög miklar grunnkaupshækkanir. Þessu fylgdi 6,18% hækkun verðbóta
frá 1. mars 1974. Þar sem þetta tvennt fór saman steig kaupmátrur mjög í
marsmánuði 1974. Á mynd 1, sem sýnir á myndrænan hátt kaupmátt kaup-
taxta verkamanna á árunum 1972 til 1980, sést hve hratt og hversu hátt
kaupmáttur reis á þessum tíma. Afturkippurinn sem fylgdi í kjölfarið var
fyrst í stað mjög hraðfara og stóð í heilt ár. A árinu 1975 má segja að nærri
hafi tekist að halda í horfinu með bráðabirgðasamkomulaginu 26. mars og
samningnum 13. júní. A mynd 1 sést að kaupmátturinn sveiflast um 100
stiga markið á árinu 1975. Á árinu 1976 sígur kaupmátturinn nokkuð og
er að meðaltali í 96.5 stigum á því ári.
Kjarasamningarnir, sem gerðir voru 22. júní 1977, komu í kjölfar þriggja
ára tímabils, sem var launafólki mjög óhagstætt. Þetta tímabil var lengst af
einnig óhagstætt þjóðarbúskapnum í heild sinni, þar sem saman fóru stökk-
breytingar olíuverðs og verðfall á þýðingarmestu útflutningsvörum okkar.
Ef litið er á mynd 1 sést, að með samningunum 1977 var kaupmætti launa
lyft verulega. Kaupmáttur taxtakaups verkafólks stefndi með þeim samn-
ingum nokkru hærra en náðist á árunum 1972-1973. Á árinu 1977 var
kaupmáttur kauptaxta verkamanna 105,1 stig að meðaltali (1971 = 100) og
var að meðaltali 9% betri en árið á undan. Á árinu 1978 batnaði kaupmátt-
urinn enn um 7—8% og var á því ári 113,2 stig að meðaltali og var þó
undir högg að sækja vegna íhlutunar stjórnvalda í kjarasamningana frá
1977. Svo sem sjá má af mynd 1 er kaupmátturinn æði sveiflukenndur síð-
ustu árin og endurspeglar það fyrst og fremst hina öru verðlagsþróun.
Á árinu 1979 rýrnaði kaupmáttur taxtakaups verkamanna um tæp 2%.
Þann 25. júní var gert samkomulag um 3% hækkun launa og samningar
voru þá bundnir til ársloka 1979.
í apríl 1979 voru sett lög „um stjórn efnahagsmála o. fl." (Ólafslög). Með
lögum þessum var áður gildandi verðbótaákvæðum breytt. Breytingarnar fela
m. a. í sér frádrátt eða viðbót við verðbætur vegna breyttra viðskiptakjara
og frádráttarlið vegna breytinga á tóbaks- og áfengisverði auk þess sem
afnuminn var verðbótaaukinn, sem bætti upp tafirnar, sem eru á verðbóta-
hækkunum. Á sjö fyrstu verðbótatímabilunum eftir setningu Ólafslaga hefur
viðskiptakjaraákvæðið mælt verðbótaskerðingu í sex skipti, en aldrei við-
auka á verðbætur. Með rýrari verðbótaákvæðum en áður lækkaði kaupmatt-
ur allmikið einkum eftir mitt ár 1979. Þessi þróun hefur haldið áfram á yfir-
standandi ári, allt þar til nýir kjarasamningar voru gerðir 27. okt. sl. Áætl-
anir benda til þess, að kaupmáttur taxtakaups verkamanna verði á árinu
90