Ský - 01.08.2013, Blaðsíða 34

Tyrkjaránið vekur enn umtal og óhug
/
á Islandi nær 400 árum síðar:
HRYÐIUVERK EÐA
EINKASJÚRÁN?
„Þetta var leifturárás á varnarlaust fólk," segir Steinunn Jóhannesdóttir
rithöfundur sem mikið hefur ritað um Tyrkjaránið árið 1627. Voru þetta
átök múslíma og kristinna? Tilgangurinn virðist frekar hafa verið sá að taka
gísla í þeim tilgangi að fá fyrir þá lausnargjald.
TEXTI: GÍSLI KRISTJÁNSSON MYNDIR HJÁLMTÝR HEIÐDAL - SEYLAN EHF.
vo má deila um hvers eðlis þessi
skyndiárás var. Hryðjuverk? Tæplega,
því árásirnar á Islandi þetta örlaga-
ríka sumar höfðu ekki yfirlýstan pólitískan
tilgang eins og hryðjuverk nútímans. Samt
verður að líta á þessa atburði í ljósi alda-
langra átaka múslíma og kristinna. Einka-
sjórán er ef til vill nær lagi. Tilgangurinn
virðist hafa verið sá að taka gísla í þeim
tilgangi að fá fyrir þá lausnargjald. Og í
leiðinni að afla vista. „Tyrkirnir“ rændu
útlendum villutrúarmönnum og þegnum
óvinarins til að græða á því. Þetta voru
atvinnumenn í sjóránum.
Hefð er fyrir að tala um „Tyrkjaránið" í
eintölu en þetta voru þó mörg rán sama
sumarið. Oftast er talað talað um árásina á
Vestmannaeyjar dagana 17. til 19. júlí þetta
ár. Sú árás var langverst og mestar heim-
ildir eru til um hana. Aður var ráðist á
Grindavík, byggðir á Austfjörðum - í
Berufirði, á Djúpavogi og Breiðdalsvík.
Auk þess misheppnaðist atlaga að Bessa-
stöðum.
VORU ÞETTA TYRKIR?
Það má líka spyrja hvort rétt sé að kenna
ránin við Tyrki þótt það hafi alltaf verið
gert á þessum tíma þegar sjóræningjar frá
Norður-Afríku áttu í hlut.
Þorsteinn Helgason sagnfræðingur
hefur fjallað ítarlega um það í nýrri
doktorsritgerð og álítur rétt í sögulegu
samhengi að tala um „Tyrki“.
Steinunn er á sama máli þótt Tyrkir
samtímans vilji réttilega ekki taka sjóránin
á sína samvisku. Ræningjarnir voru margir
þegnar soldánsins í Istanbúl og voru
almennt kallaðir Tyrkir á sinni tíð.
Tyrkland var móðurlandið í veldi sold-
ánsins en það náði vestur um alla Norður-
Afríku, allt til Marokkó. Heitið Tyrkir var
haft um alla músh'ma.
EVRÓPSKIR TRÚSKIPTINGAR
Þarna í Norður-Afríku höfðu sjóræningj-
arnir bækistöðvar í kunnum ræningjasetr-
um eins og Algeirsborg. Þeir stunduðu iðju
sína með vitund og vilja yfirvalda í Istan-
búl en voru ekki gerðir út af þeim. Þetta
var ekki liður í skipulögðu stríði. Sannleik-
urinn er líka sá að þarna voru með margir
norðurevrópskir liðhlaupar og trúskipting-
ar, einkum frá Hollandi.
Steinunn segir að Hollendingar hafi
kennt Alsírmönnum að smíða skipin sem
notuð voru til sjórána úti á Atlantshafi og
þeir voru oft kapteinar á þessum skipum.
Jan Janzoon, sá sem stýrði áhlaupinu á
Grindavík, var einmitt sh'kur maður og
nafnkunnur í sögu sjórána. Jan þessi var þó
ekki þegn soldánsins heldur heyrði hann
til litlu borgríki sem kallaðist Salé og er nú
hluti af höfuðborg Marokkó.
34 SKÝ 4. tbl.2013