Læknaneminn - 01.04.1985, Qupperneq 11

Alnæmisforstig
Þá eru ekki til staðar ákveðin ein-
kenni um alnæmi (þ.e. Kaposi sarc-
oma eða tækifærissýkingar). Engin
einkenni eru í sjálfu sér afgerandi
sem forstigseinkenni, en ef 2 eða
fleiri af eftirfarandi einkennum eru til
staðar þá ættu að vakna grunsemdir:6
- langvarandi almennar eitlastækk-
anir
- hiti af óþekktum orsökum
- þreyta, slen og slappleiki
- nætursviti
- lystarleysi
- langvarandi niðurgangur eða
þyngdartap
- króniskur hósti
- ýmsar blóðbreytingar s.s. blóð-
flögufæð, lymfocytopenia eða
anæmia.
- þruska í munnholi
Flest eru þessi einkenni almenn
og algeng viðfangsefni í daglegu
starfi margra lækna. Sérstaklega
þurfa menn að vera á varðbergi fyrir
þessum einkennum ef einstaklingur-
inn tilheyrir ákveðnum áhættuhópi,
þótt þess sé e.t.v. skammt að bíða að
hætt verði að tala um ákveðna
áhættuhópa fyrir alnæmi.
Sjúkdómsmyndin alnæmi
Einkennin samanstanda af ákveðnum
æxlisvexti og/eða tækifærissýking-
um. Til viðbótar sjást oft mörg þeirra
einkenna, sem lýst var í forstigsein-
kennum alnæmis.
Kaposi Sarcoma (K.S.)
Enn er ekki ljóst hvort K.S. stafar
beint af HTLV-III sýkingunni eða af
öðrum utanaðkomandi þáttum í kjöl-
far ónæmisbilunar.6 K.S. hefur sýnt
sig að koma fram í þriðjungi alnæmis
sjúklinga á Vesturlöndum.8 Þessi
æxlisvöxtur var áður lítt þekktur utan
Afríku. K.S., sem fylgir alnæmi,
leggst helst á eitla og slímhúðir melt-
ingarvegs, þar með talið munnhol.
Margbreytilegar æxlisbreytingar í
húð eru einnig oft áberandi.6 Þau til-
felli K.S. sem menn þekktu áður
voru einkum bundin við gamalt fólk
og komu helst fram á neðri útlimum.
Einnig var sjúkdómsgangurinn hæg-
ari og lét betur undan lyfjameðferð,
en nú gerist hjá alnæmissjúklingum.
Fleiri æxli en K.S. sjást í hærri
tíðni í alnæmi, t.d. lymfóm af ýms-
um gerðum.6
Sýkingar
Þær sýkingar sem alnæmissjúklingar
geta fengið er fjölskrúðugur hópur,
sem á það helst sameiginlegt að sjást
sjaldan í okkar heimshluta nema þeg-
ar ónæmisbilun er fyrir hendi af ein-
hverjum orsökum.6 Ekki er unnt að
gefa hér tæmandi lista yfir þær sýk-
ingar, en leitast verður við að flétta
þær helstu inn í umfjöllun um líffæra-
kerfi hér á eftir.
Breytingar í miðtaugakerfi
Svo virðist sem meira en þriðjungur
alnæmissjúklinga fái einkenni frá
miðtaugakerfi.8 Eins og áður sagði
varð nýlega ljóst að alnæmisveiran
getur lagst á frumur miðtaugakerfis.
Ekki er enn fullkannað hvaða áhrif
það hefur á einstaklinginn.
Sýkingar í miðtaugakerfi eru tölu-
vert algengar í alnæmissjúklingum.
Helst mætti nefna: toxoplasmosis-,
cryptococca- og cytomegaloveiru-
sýkingar.I0,8
Enn fremur er hækkuð tíðni prim-
erra lymfoma og æðabreytinga í mið-
taugakerfi.6,8
Af ofan sögðu má ljóst vera að
einkenni frá miðtaugakerfi geta verið
margvísleg. Áberandi er hversu
margir sýna einkenni hratt vaxandi
heilarýmunar (dementiu).1,10 Oft
fylgir einnig þunglyndi, tilhneiging
til að einangra sig og persónuleika-
breytingar.6,8,20
Nýleg rannsókn í Þýskalandi á 26
sjúklingum með alnæmi eða alnæm-
isforstig, staðfest með mótefnamæl-
ingum, sýndi breytingar (hægan alfa-
rythma) á heilalínuriti hjá helmingi
þeirra, sem er mun hærri tíðni en í
samanburðarhópum. Enn er óvíst um
þýðingu eða forspárgildi heilalínu-
rits, sem er í vaxandi mæli tekið af
alnæmissjúklingum ásamt tölvu-
sneiðmyndum af höfði ef tilefni gefa
til. Áberandi er hversu oft tölvu-
sneiðmyndir sýna rýmun á heila-
berki.6’19
Öndunarfæri
Sýkingar í neðri loftvegum eru mjög
algengar í alnæmi og eru líklega al-
gengasta dánarorsök þessara sjúkl-
inga. Lungnamyndir sýna íferðir hjá
meira en 60% þeirra.6 Algengasta
ástæða lungnabólgu í alnæmi er pne-
umocystis carinii, sem reynist þess-
um sjúklingum sérlega skæð (pne-
umocystis carinii er fmmdýr sem
finnst í lungum margra heilbrigðra).
Fleiri sýkingarvaldar hafa fundist þ.á
m. berklar.6’ 10’n
Meltingarfæri
Niðurgangur ásamt fleiri einkennum
frá meltingarfærum valda oft erfið-
leikum í meðhöndlun alnæmis.8 Oft
tekst að finna sýkingarvaldinn með
ræktunum eða smásjárskoðun á saur-
sýnum. Meðal algengra sýkingar-
valda er frumdýrið cryptosporodi-
um.6,10
Þmska í munnholi er næstum
undantekningarlaust til staðar í al-
næmi. Þruskan getur gefið vemleg
einkenni ef hún vex niður í vélindað.
Helstu einkenni þess eru kyngingar-
örðugleikar.6,10
Sitt af hvoru tagi
Athyglisvert er hve breytingar í
augnbotnum virðast algengar í al-
næmi, en breytingar eins og exudöt
eða blæðingar hafa sést í 70% al-
LÆKNANEMINN '/1985 - 38. árg.
9