Læknaneminn - 01.04.1985, Síða 25

TAFLA1
Tíðni heaptitis B
Lág Meðalhá Há
HBsAg0.2-0.5% Anti-HBs 4-6% HBsAg 2-7% Anti-HBs 20-55% HBsAg 8-20% Anti-HBs 70-95%
Sýk. í bömum sjaldgæf Sýk. í bömum og ný- burum tíðar Sýk. í bömum og ný- bumm mjög tíðar
Ástralía, Mið Evrópa, Norður Ameríka A-Evrópa, Japan, USSR, Miðjarðarhafslönd, S-V-Asía Hlutaraf Kína, S-Asía, hitabeltissvæði Afríku
ingu auki líkur á þróun yfir í krónisk-
an sjúkdóm. HBeAg í sermi sýnir
virka fjölgun vírusins þar sem mót-
efni gegn því (anti-Hbe) er venjulega
merki um bata. Anti-HBs myndast
ekki fyrr en tiltölulega seint og er
merki um ónæmi.
Próf fyrir anti-HBc og sérstaklega
at IgM gerö eru einna næmust fyrir
HB. Þau koma fram snemma í sjúk-
dómnurn. Hvarf anti-HBc IgM er lík-
lega einn besti votturinn um að sjúk-
lingurinn sé korninn yfir sjúkdóm-
inn.
Víral DNA polymerasi, Dane par-
ticles og HBsAg í sermi eru allt
merki um fjölgun vírusins og smit-
hættu en bæta engu við hin prófin.
Smitleið vírusins er utan gamar (par-
enteral) og allstaðar þar sem unnið er
með blóð er mikil hætta fyrir hendi.
Blóðgjafir, blóðskii, skurðaðgerðir,
líkskurður; við allar þessar athafnir
getur vírusinn borist manna á meðal
sé ekki varlega farið. Allar nálar og
nælur (neurologar, eymagatarar
o.fl.) geta líka borið vírusinn á milli.
Smit frá móður til fósturs er sér-
stök leið en þó að HBV geti sýkt
fóstrið in utero verða langflestar sýk-
ingamar líklega við fæðingu. Ann-
arsvegar getur þetta gerst ef móðirin
sýkist á meðgöngutímanum og því
meiri hætta því nær fæðingu sem
sýkingin verður, hinsvegar ef móðir-
in er virkur smitberi. Er talið að á
svæðum þar sem tíðni HB er há sé
þetta einn aðalþátturinn í að viðhalda
henni, því að meiri líkur eru á að ein-
staklingar verði virkir smitberar ef
þeir sýkjast ungir (börn (sérstaklega
nýburar) og unglingar).
Þá hefur einnig verið sýnt fram á
tilvist HBV í ýmsum vessum líkam-
ans - munnvatni, sæðisvökva og
vaginu vessa - þannig að tannburst-
ar, kossar og kynlíf eru smitleiðir.
Ekki er talið ólíklegt að bitvargur
ýmis geti borið HBV milli manna og
að háa tíðni í ýmsum hitabeltislönd-
um megi rekja til þess en engar sönn-
ur hafa verið færðar á það.
Meðgöngutími sýkingarinnar er að
jafnaði 2-3 mánuðir.
Tíðni og þróun sýkingarinnar ræðst
af félagslegum atriðum, umhverfis-
og hýsilþáttum. Óhreinlæti og mann-
þrengsli stuðla að aukinni tíðni.
Mikilvægasti þátturinn sem hefur
áhrif á sjúkdómsmyndina er aldur
sjúklinganna. Einsog fyrr er frá
greint eru mestar líkur á að þeir sem
sýkjast ungir fái króniskt form sjúk-
dómsins. Af öðrum áhrifþáttum má
nefna Down’s syndrome, lepru og
ónæmisveiklun.
Lengd smitberastöðunnar er talin
styttri hjá konum, en með aldrinum
lækkar títer HBsAg hjá flestum og
þeir losna við vírusinn með myndun
ónæmis.
í löndum þar sem tíðnin er lág
(t.d. hér á vesturlöndum), eru sjúkl-
ingar flestir í aldurshópnum 15-30
ára. Króniskar sýkingar eru þar fátíð-
ar. Helstu áhættuhópar eru; stung-
uefnaneytendur, hommar sem skipta
oft um félaga, starfsmenn íheilbrigð-
isstéttum og á rannsóknarstofum,
blóðskilasjúklingar og sjúklingar og
starfsfólk á fávitahælum. Einnig ætt-
leidd börn frá þróunarlöndum og
þeirra nánustu.
Hér á landi mun algengi anti-HBc
vera 5,6% og er miklu jafnari milli
aldurshópa en anti HAV. Er þetta
svipað og í nágrannalöndunum. Ný-
gengi HB er hinsvegar lágt hér og
tíðni HBsAg jákvæðra einstaklinga í
athugunum Blóðbankans mun lægri
en víðast erlendis.2 Á bilinu 1973-
1978 fannst hér HBsAg í blóði
0.07% og anti-HBs í 0.03% blóð-
gjafa á aldrinum 18 til 50 ára.1
Vamir gegn HB.
Hreinlæti er þar nú sem áður efst á
blaði, bæði í umgengni við HB
sjúklinga og þekkta bera. Einnig
verður að ganga þrillega um öll
tæki og áhöld sem notuð eru í
sambandi við blóðgjafir, skurðað-
gerðir, blóðskil o.fl., nálar og
sprautur notaðar af leikurn og
lærðum, innan spítala og utan.
Prófun fyrir HBsAg í blóði blóð-
gjafa er líka mikilvægur vamar-
þáttur. Hitun í loga, notkun auto-
klafa eða suða drepa vírusinn en
hann er nokkuð ónæmur fyrir
flestum sótthreinsunarefnum.
Passive immunization með gjöf
sérstakra anti-HB immunoglobul-
ina (ekki dugir að gefa venjuleg
immunoglobulin einangruð úr
plasma) er góð bæði ef smithætta
er mikil og strax eftir smit. Vegna
kostnaðar og takmarkaðs fram-
boðs þykir réttast að nokkuð
stragnar ábendingar gildi um notk-
un þeirra. Helst skal þar nefna gjöf
læknaneminn ’/i985 - 38. árg.
23