Læknaneminn - 01.04.1985, Síða 30

ásamt nýju blóðsýni og öllum upp-
lýsingum um aukaverkanir við blóð-
inngjöfina. Það að kasta afgangi
blóðs, sem valdið hefur aukaverkun-
um hjá sjúklingi, jafngildir því að
eyðileggja sannanir og efnivið, sem
getur við rannsókn leitt í ljós hina
réttu orsök aukaverkananna. Þetta
gildir um blóðsýni sem tekin eru
fyrir, í eða eftir blóðgjöf. Þau skulu
einnig öll og alltaf varðveitt og send
til rannsóknar í Blóðbankanum
ásamt viðeigandi upplýsingum. Ef
grunur er um sýklamengun blóðs
skal senda blóðsýni bæði úr blóðein-
ingu og sjúklingnum í blóðræktun-
arglösum (ærob og anærob) til sýkla-
rannsóknar.
Markmiðið með þessum athöfnum
er að greina svo nákvæmlega sem
unnt er orsök aukaverkananna. Rétt
greining er forsenda réttar meðferð-
ar.
Um aukaverkanir af blóð-
inngjöf
Reynslan hefur sýnt, að algengasta
orsök aukaverkana vegna blóð-
flokkaósamræmis við blóðgjöf má
rekja til rangra merkinga á blóðsýn-
um. Tveir sjúklingar með sama
nafni, sem liggja á sömu deild, geta
báðir verið í hættu vegna ógætni eða
ófullnægjandi merkinga á beiðnis-
eyðublöðum eða merkimiðum sýni-
glasa. Þá verður að hafa vakandi
auga með því, að blóðskammturinn
sem gefa á hafi verið krossprófaður í
blóðþega.
Neðangreindar aukaverkanir
(vegna blóðflokkaósamræmis) koma
sjaldan vegna tæknimistaka á rann-
sóknarstofum blóðbanka. Mistökin
má í flestum tilfellum rekja til þess
aðila, sem tekur blóðsýni til flokkun-
ar og krossprófs eða þess, sem setur
upp blóð hjá sjúklingi.
Auk nákvæms eftirlits með merk-
ingum og fullvissu um, að sjúklingur
sé sá, sem á að fá blóðgjöfina ber
þeim sem setur upp blóðgjöf að
fylgjast með sjúklingi - vera við
rúmstokkinn - í 15 mínútur við upp-
haf blóðinngjafar. Það er á þessu
tímabili, sem margar alvarlegustu
aukaverkanir segja til sín og hægt er
að koma í veg fyrir hættuleg slys
með því að stöðva blóðinngjöfina.
Alvarlegustu aukaverkanir geta
komið í ljós jafnvel áður en 1 ml
blóðs hefur verið gefið. Blóðinngjöf
á að byrja með um 20-40 dropar/
min. rennsluhraða fyrstu 10-20 mín-
útumar, en þareftir má auka hraðann
eftirklinisku ástandi sjúklings. Blóð-
eining á ekki að vera í stofuhita leng-
ur en 4 klst. Ef heilsufar sjúklings
krefst hægari blóðinngjafar (t.d.
svæsin blóðleysi, hjartabilun) er ör-
uggara að hengja upp annan poka,
sem hefur verið geymdur í kæli.
Venjulegum (normal) sjúklingum,
sem ekki eru blæðandi, má gefa 1
einingu af rauðu blóðkomaþykkni,
250 ml. á 60-90 mínútum.
Sjúklingum með alvarlegt blóð-
leysi (Hb 4g%) er ráðlagt að gefa inn
lml/kg/klst. og að auki ekki meira en
1 einingu blóðkomaþykkni á 4-6
klst. fresti vegna hættu á offyllingu
blóðrásarkerfisins.
Sjúklingar með hjartabilun þola
illa blóðinngjöf vegna vökvaaukn-
ingar. Stundum þarf jafnvel að gefa
þeim þvagaukandi lyf um Ieið til þess
að forðast offyllingu í blóðrásinni.
Bömum á ekki að gefa nema
lOml/kg. og jafnvel 6ml/kg., ef um
er að ræða svæsið blóðleysi.
I. Aukaverkunum af völdum blóð-
inngjafar má skipta í eftirfarandi
flokka:
Þær sem koma skyndilega eða
fljótlega
I. Tengdar ónœmiskerfi líkamans
A) Blóðleysing (hemolysis) - mót-
efni gegn antigen rauðra blóð-
koma.
B) Hitahækkun án blóðleysingar
- mótefni gegn antigen hvítra
blóðkoma.
C) Anaphylaxis - mótefni gegn
IgA.
D) Urticaria - mótefni gegn ýmsum
eggjahvítuefnum.
E) Lungnabjúgur - mótefni gegn an-
tigen hvítra blóðkoma.
II. Ekki tengdar ónœmiskerfi líkam-
ans
A) Hitahækkun - gerlar
B) Lungnabjúgur með hjartabilun -
offylling í blóðrás.
C) Blóðleysing án einkenna - mek-
anisk skemmd á blóði (t.d. ofhit-
un eða frysting blóðeininga,
blöndun með óviðkomandi
vökva eða efni.
D) Skortur á storkuþáttum.
E) Metaboliskar breytingar.
Þær sem koma síðar
I. Tengdar ónœmiskerfi líkamans
A) Blóðleysing - endurmyndun
mótefnis eða nýmundum mótefn-
is gegn antigen rauðra blóð-
koma.
B) „Serum-sickness“ - lík reaktion
- mótefni gegn eggjahvítuefni.
C) Graft versus host - sjúkdómur.
Áhrif lífvænlegra eitlafmma í
blóðeiningunni.
D) Purpura-mótefnamyndun gegn
blóðflögum.
II. Ekki tengdar ónœmiskerfi líkam-
ans
A) Lifrarbólguveirur A og B og ekki
A ekki B (non A non B)
B) CMV/EBV veirur
C) Syphilis
D) Malaria
E) Ónæmistæring (AIDS)
A. Blóðleysing
Einkenni
1) sársauki eða verkur í bláæðum,
þar sem blóðinngjöf fer fram.
28
LÆKNANEMINN Vms - 38. árg.