Úrval - 01.07.1968, Page 23

LE NOTRE — GARÐYRKJUMAÐUR . .
21
tvo feiknaháa vatnsveitustokka,
tvisvar sinnum hærri en turna
Notre-Dame-kirkjunnar. Rústir
þeirra má sjá enn í dag við Main-
tenon, 34 mílum fyrir vestan Ver-
sailles. Það verk komst raunar
aldrei lengra. Ýmsir sjúkdómar
herjuðu á verkamennina, þegar út
í mýrlendið kom og þúsundir þeirra
létust. Svo þurfti að senda suma til
vígstöðva og að lokum neyddist
Lúðvík konungur til að hætta þess-
um vatnsveituframkvæmdum.
Margir þjóðhöfðingjar Vestur-
Evrópu litu öfundaraugum til Ver-
sailles-hallar. Le Notre fékk góð til-
boð frá Hollandi, Belgíu, Svíþjóð,
Prússlandi, Ungverjalandi og fleiri
löndum, en hann fór hvergi. Þá leit-
uðu valdamenn þessara landa til
systkinasona hans og annarra nem-
enda. Pétur mikli Rússakeisari
gleymdi aldrei þessum stað, eftir
að hann hafði eitt sinn dvalið þar.
En þegar hann var tilbúinn að reisa
hina nýju höfuðborg sína, þá var
Le Notre andaður. Það féll í hlut
Alexanders Le Blonds, nemanda
hans að skipuleggja verulegan hluta
af St. Pétursborg, sem nú heitir
Leningrad. Hann skipulagði einnig
hina konunglegu skemmtigarða við
Peterhof, sem stundum er nefnd
Versailles — Við hafið.
Parísarborg á einnig Le Notre
mikið að þakka, því hann skipu-
lagði miðkjarna hennar, svæðið frá
Tuilerier-görðum að Sigurboganum,
en það er eitthvert fegursta sjónar-
svið, sem til er í nokkurri borg.
Árið 1666 flutti Lúðvík 14. aðset-
ur sitt til Versailles og dvaldi aldr-
ei langdvölum frá þeim stað eftir
það, Le Notre stóð einnig alltaf við
hlið hans, ef svo má að orði kom-
ast. Eiginkonur og ástmeyjar Lúð-
víks 14. komu og fóru, en garð-
yrkjumeistarinn hélt alltaf stöðu
sinni — og skipulagði skemmtigarða
fyrir sérhverja þá dömu, sem mestr-
ar náðar naut. Hann gerði hinn æv-
intýralega Clagnygarð handa Ma-
dame de Montespan; hann skipu-
lagði hallargarðana með virkis-
gröfunum kringum Maintenon. Og
sagt er að hann hafi verið 20 ár að
skipuleggja skemmtigarðinn við
Chantilly, 250 ekrur að stærð. Sá
garður hreif Evrópubúa nærri því
eins mikið og Versailles-garðarnir
á sínum tíma. „Enginn staður á
jörðu jafnast á við Chantilly-garð-
inn,“ skrifaði Madame de La Fay-
ette til Madame de Sévigné, sem
nokkru áður hafði skrifað: „Ég
mætti á leið minni heilum skógi í
fullu laufskrúði, sem verið var að
flytja á uxavögnum til Versailles.“
í öllum eftirtöldum borgum eru
fagrir garðar, sem Le Notre skipu-
lagði: Bourges, Dampierre, Cour-
ances, St.-Cloud.
Að síðustu baðst garðyrkjumað-
urinn þess, að mega njóta hvíldar
og næðis. Konungur veitti sam-
þykki sitt og gaf honum í heiðurs-
og þakklætisskyni ríkmannlega
íbúð í Versailles. En Le Notre kaus
heldur að búa í litla húsinu sínu í
Tuilerier-görðunum skammt frá
Louvre og þar bjó hann það, sem
eftir var ævinnar ásamt eiginkonu
sinni og frændum, lárviðartrjám og
ávaxtarunnum. Hann lézt árið 1700,
og var þá 87 ára að aldri. Hann lét
eftir sig dánargjöf, sem enginn