Goðasteinn - 01.06.1986, Page 11

Goðasteinn - 01.06.1986, Page 11
jörðu á bæjum þar sem voru hálfkirkjur eða bænhús á miðöldum. Til skamms tíma var og heitið Kirkjugarður notað um blett framan við gamla bæjarstæðið á Fornusöndum. Auðunn á Helgusöndum taldi að Stóri-Dalur hefði eignast Dals- fjöru fyrir Sandalandi er alkirkja var lögð niður á Þorgeirsstöðum en ekki er það líkleg skýring. Dalsmáldaginn sem talinn er frá 1371 er síðasta skrifaða heimild- in um Sandakirkju og verður nú ekkert um það sagt hvenær kirkjan var aflögð. Ekki er þó ólíklegt að það hefði gerst um 1400 og gæti verið tengt þeim umskiptum er byggð var flutt frá gömlu Söndum langt útsuður í Sandaiand. Rannsókn á kirkjustæðinu á Fornu- söndum kynni að geta gefið m.a. bendingar um það hvenær kirkjan var niður felld. í byrjun 16. aldar voru Sandar í eigu Dalverja undir Eyjafjöllum, einnar ríkustu ættar landsins. I fjárskiptabréfi eftir Einar Eyjólfs- son í Dal andaðan, skráðu 1522, voru Hólmfríði Erlendsdóttur hinni ríku, ekkju hans, m.a. útlagðir Sandar í mati 20 hundruð (DI, IX, bls. 87). Jörðin gekk frá Hólmfríði til sonar hennar, Eyjólfs í Dal, sem síðar skipti á henni og fleiri jörðum fyrir Steina undir Eyjafjöllum, svo sem sjá má á skiptabréfi Eyjólfs Einarssonar, gerðu í Stóra-Dal 25. ágúst 1558. Jörðin var þá óbreytt í mati (DI, XIII, bls. 326) og áföll seinni tíma röskuðu því ekki. Eigendur Sanda á seinni hluta 16. aldar, Árni Ásmundsson og Guðný kona hans, eru ættlaus í heimildum en hljóta að hafa verið af góðu bergi brotin. Bróðir Árna, Jón, átti í meiriháttar erjum við héraðshöfðingjann Nikulás Björnsson sýslumann á Seljalandi. Helst er svo að sjá að Jón hafi búið á Fit undir Eyjafjöllum og því verið nágranni sýslumanns. Kristín fyrri kona Nikulásar, dóttir Markúsar á Núpi og Seljalandi, átti að móður Sesselju dóttur Eyjólfs í Dal og Helgu dóttur Jóns biskups Arasonar. Nikulás fékk Seljaland með konu sinni. Gísli Árnason sýslumaður dæmdi um mál Nikulásar og Jóns á héraðsþingi í Holti 15. og 16. maí 1599. Komu þar fram margar sakir á hendur Jóni og var ein sú að hann hefði farið vopnaður í veg fyrir menn Nikulásar í heift og hatri og varið þeim og varnað réttan veg heim að ríða til Fitjar. Goðasteinn 9

x

Goðasteinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Goðasteinn
https://timarit.is/publication/1897

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.