Goðasteinn - 01.06.1986, Page 13

Goðasteinn - 01.06.1986, Page 13
milli Sandafjöru og Nýjabæjarfjöru: „Enn fjörumörk austasta húsið sem þá var á Söndum og í Langa-Setberg. Meinast að Sandar hafi þá austar og ofar staðið, sem nú eru Fornusandar, og svo hefur frásagt Tómas Sveinsson, sem hér var lengi undir Eyjafjöllum, skýr maður og skynsamud’ í vitnisburðarbréfi tveggja Ingibjarga um eignir Stóra-Dals og Stóru-Merkur segir: „Ytri mörk á milli Sandafjöru og Dalsfjöru gamla fjóss stæði á gömlu Söndum uppi á að vera í Drífanda fyrir austan Seljaland!’ Bréfið var lagt fram í Langaness skógarskipta process árið 1755 en talið að engu nýtt, enda án dagsetningar, ártals og votta. Það hefur þó varla verið yngra en frá um 1600 svo sem ljóst er af þessari greiningu fjörumarksins á milli Sanda og Dals. Orðin „á gömlu Söndum uppi” merkja skýrlega uppi á Fornusöndum. Framangreindar heimildir skera úr um það að Sandabær hefur verið fluttur á seinni hluta miðalda nokkuð til útsuðurs frá gamla bæjarstæðinu, sem þá hefur hlotið nafnið Fornusandar. Á þessu syðra bæjarstæði stendur bærinn árið 1639, er Tómas Sveinsson gefur vitnisburð sinn, en kominn er hann upp á Fornusanda árið 1709. Um eyðingu og tilfærslu byggðar eru til vitnis 6 bæjarrústir á gljánni til útsuðurs frá Fornusöndum og gróin bæjarstæði eru ofar í landinu. Sandatorfan komst í eigu Nikulásar Magnússonar sýslumanns Rangæinga (1727—1742), sennilega að kaupi við Hákon Hannesson (d. 1730). Benda má á það að Benedikt afi Nikulásar var föður- bróðir Björns föður Þrúðar á Skammbeinsstöðum. Frumbýlið Fornusandar varð síðar arfur Guðmundar eldra Nikulássonar, síðar bónda í Eystri-Skógum, en 15 hundruð voru seld 1746 Vil- hjálmi Jónssyni. Komust þau síðar í eigu Þorsteins Magnússonar sýslumanns á Móeiðarhvoli og áfram til tengdasonar hans Jóns Jónssonar sýslumanns. í bændatali 1733 eru skráðir 5 bændur í Sandatorfu. Býlanöfnin eru skráð á dönsku. Guðmundur Magnússon býr á Eyder Sande, Elísabet á Gamle Sande. Síðara býlið hlýtur að útleggjast Fornu- sandar, fyrra býlið Eyðisandar og ætti helst að vera bærinn sem nefndur er Stekkjartún 1709 og lá þá undir mestum áföllum af Goðasteinn 11

x

Goðasteinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Goðasteinn
https://timarit.is/publication/1897

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.