Náttúrufræðingurinn - 2023, Page 3

Ég hef eins og svo margir aðrir starfs-
félagar skrifað fræðigreinar í okkar
gamla og virðulega tímarit. Það er ó-
metanlegt að svona vandað félagsrit, þar
sem íslenskan er í heiðri höfð og kostur
er á faglegri ritrýni, lifir enn góðu lífi.
Nú á dögum hefur aukist að fólk af sam-
þættum fræðasviðum eða í mismunandi
fræðigreinum skrifi saman greinar og er
ásýnd blaðsins að breytast hvað þetta
varðar. Þetta birtist helst í formi greina
á sviði ferðamálafræði, landafræði, mis-
munandi greina líffræðinnar og ýmiss
konar umhverfisfræði. Ég skora á nátt-
úrufræðinga, umhverfisfræðinga, heim-
spekinga og kennara að nota þennan
vettvang sem mest.
Óhætt er að segja að tengslin við
Náttúrufræðinginn hafi verið sterk.
Stuttu eftir að ég kom heim frá námi var
ég komin í ritnefnd tímaritsins (1985)
og þegar upp er staðið eru árin orðin 28
sem ég hef starfað í ritnefnd/ritstjórn
eða fagráði (6 ár). Þetta starf var mjög
ánægjulegt. Náttúrufræðingar komu
saman og unnu með ritstjóra að sama
markmiðinu – að gefa út vandað fræði-
rit á íslensku, ætlað bæði íslenskum
vísindamönnum og almenningi. Rit-
stjórarnir á þessu tímabili voru alls sjö;
þrír jarðfræðingar, þrír líffræðingar og
nú síðast ritstjórnarmenntaður þró-
unar- og sagnfræðingur. Þeir eru: Helgi
Torfason, Árni Einarsson, Páll Imsland,
Sigmundur Einarsson, Álfheiður Inga-
dóttir, Hrefna B. Ingólfsdóttir og Mar-
grét Rósa Jochumsdóttir. Ég nota þetta
tækifæri hér með til að þakka öllu þessu
góða fólki samstarfið.
Síðustu fimm árin sat ég í stjórn HÍN
sem varaformaður og setti stjórnin sér
fljótlega það markmið að koma útgáfu
tímaritsins á netið í opnum aðgangi,
en einnig að halda áfram að gefa út
prentað eintak fyrir alla sem þess ósk-
uðu. Jafnframt var ritstjórnarstefnan
endurskoðuð í ljósi breyttra tíma. Von-
andi verður netútgáfan í vaxandi mæli
vettvangur ýmiss konar fræðslu fyrir
unga sem aldna og umræðu um málefni
sem snerta náttúruna. Það eru mikil
gleðitíðindi að draumurinn um opna
netútgáfu Náttúrufræðingsins er nú
orðinn að veruleika – til hamingju HÍN,
Náttúruminjasafn Íslands og Margrét
Rósa ritstjóri, sem á mestan heiðurinn
af uppsetningunni!
Ég hef haft mikla ánægju af því að
birta efni, ýmist ein eða með öðrum, um
rannsóknir mínar og fleira í tímaritinu.
Flestar greinanna fjalla um vistfræði
og hegðun dýra. Sú fyrsta er frá 1974
og er um vorkomu smádýra,1 síðan ein
um mykjufluguna,2 þá þrjár greinar
um hesta3–5, ein um stara og hesta6 og
að lokum ein um skötuorma.7 Þá skal
telja ýtarlegan ritdóm frá 2016 um hið
yfirgripsmikla og vandaða rit Snorra
Baldurssonar, Um Lífríki Íslands:
Vistkerfi lands og sjávar,8 leiðara um
Reykjanesfólkvanginn9 og greinina
Fjaran, vettvangur náms til sjálfbærni10
frá 2014 sem er á sviði kennslufræði líf-
fræði- og umhverfisfræða.
Ég var fastráðinn kennari í líffræði
1982, fyrst við Kennaraháskóla Ís-
lands, síðar Menntavísindasvið HÍ, og
kenndi verðandi kennurum líffræði og
umhverfismennt. Auk þess kenndi ég
dýraatferlisfræði við líffræðiskor HÍ
nánast samfellt frá 1981 til 2019. Áhugi
minn hefur mest snúist um dýr, einkum
hegðun þeirra og vistfræði, með áherslu
á að skilja hvernig náttúrulegt umhverfi
þeirra hefur mótað tegundirnar. Ég hef
því alltaf lagt áherslu á að gefa nem-
endum mínum tækifæri til útináms11
og með því leitast við að þeir öðluðust
skilning á starfsemi vistkerfa og því að
hver lífvera hefur sinn sess í vistkerf-
inu og er jafn rétthá og aðrar lífverur.
Þannig öðlast fólk virðingu og væntum-
þykju fyrir lífverum og umhverfi þeirra.
Segja má að aldrei áður hafi svona
nálgun verið mikilvægari í ljósi þess
hve mikið meginhluti mannkyns hefur
fjarlægst náttúruna, bæði vegna skorts
á tækifærum til að upplifa hana á eigin
skinni og takmarkaðs skilnings á mikil-
Náttúrufræðingurinn
— opinn vettvangur fyrir
fræðimenn og almenning
Náttúrufræðingurinn 93 (1–2) bls. 3–4, 2023 3