Náttúrufræðingurinn - 2023, Blaðsíða 56

á landi og í sjó. Miðað við hversu hraðar
breytingar hafa verið í hitastigi lands
og sjávar er mikilvægt að fylgjast reglu-
lega með fæðuvali refa og skoða hvort
og það tekur breytingum í tíma og rúmi
og þá hvernig.
Þar sem íslenski melrakkinn hefur
sýnt svo mikla aðlögunarhæfni og getu
til að bregðast við miklu veiðiálagi og
breytingum í fæðuskilyrðum sem raun
ber vitni er rökrétt að spyrja hvort
ekkert geti ógnað tegundinni hér-
lendis. Svo má virðast.
Hið hraða fall íslenska refastofnsins
á árunum 2008−2012 sýnir þó að ut-
anaðkomandi áhrif geta verið afar nei-
kvæð. Þótt stofninn hafi síðan rétt úr
kútnum er mikilvægt að kanna betur
hvað kann að hafa verið þar á ferðinni
og hvort stofninn sé nægilega sterkur
til að hægt sé að tryggja honum ákjós-
anlega verndarstöðu. Nýlega kom fram
að íslenskar tófur geta hafi í sér mikið
magn kvikasilfurs.41 Jafnframt hafa
fundist vísbendingar um að íslenskar
refalæður séu útsettar fyrir sýkingum
sem geta valdið fósturmissi eða ófrjó-
semi.42 Um þetta og aðrar nýlegar upp-
götvanir verður fjallað í næstu grein,
sem jafnframt verður sú síðasta í greina-
flokknum um íslenska melrakkann.
ABSTRACT
As was revealed in the past article,9 the
Arctic fox population varied from 1.300
individuals to a peak of at least 9.000
during the 60 years of harvest data and
monitoring. It was implied that the rise
and fall was driven by changes in prey
populations, despite considerable hunt-
ing effort. In this article, these drivers
will be reviewed and discussed, with
special focus on spatial and temporal
variations in Arctic fox diet and how it
can be related to limitation and regula-
tion via breeding. In most other areas
of the species’ distribution, popula-
tion fluctuations have been related to
changes in fertility via litter size. In lem-
ming areas, Arctic foxes show numeri-
cal responses to lemming fluctuations,
with large litters in lemming peak years
and small or few litters when lemmings
are scarce. No lemmings or other cyclic
rodent species occur in Iceland, and the
Icelandic Arctic fox is a generalist pred-
ator that commonly feeds on a variety of
birds and eggs. In coastal regions, sea-
birds are the main prey, but also fish,
and carrion from marine vertebrates.
Arctic foxes that live further away from
sea, feed on ground nesting birds such
as waders, geese, and ptarmigans but
also carrion from large mammals such
as reindeers. Recent studies on isotopic
signatures from bones of Arctic foxes
have revealed temporal trends in ac-
cordance to changes in the population.
Older studies on diet through scat and
stomach analysis, and prey remains on
dens, support these findings, suggest-
ing that the Arctic fox is a generalist
predator which has showed functional
responses to temporal trends in prey
populations. According to this, the Ice-
landic Arctic fox population was limited
by variation in prey species, especially
ptarmigan, during the declining period
(~1960-1980). Recovery, however, seems
to have been mostly driven by increase
in other bird populations such as sea-
Yrðlingar af hvíta afbrigðinu við greni – Arctic fox cubs of the white morph on a den. Ljósmynd / Photo: Gyða Henningsdóttir.
56