Skólavarðan - 2023, Blaðsíða 60

60 SKÓLAVARÐAN HAUST 2023
MANNRÉTTINDI / Jónína Hauksdóttir
H aturs-
orð-
ræða,
for-
dómar
og
árásir í garð hinsegin barna
og ungmenna hafa aukist að
undanförnu. Það sama má segja
um jaðarhópa eins og börn af
erlendum uppruna. Þetta er
þróun sem sporna þarf við á
öllum vígstöðvum. Þar leikur
skólinn lykilhlutverk.
Skólinn er, eða á að vera,
okkar jöfnunartæki. Sá staður
þar sem öll börn og ungmenni
upplifa öryggi og inngilding er
hluti menningar. Þar sem það
telst sjálfsagt að við búum í
margbreytilegu samfélagi þar
sem við erum samþykkt, sama
hver uppruni okkar, trú og
kyntjáning er. En hvernig förum
við að því að tryggja það?
Kennarinn lykillinn
Kennarinn leikur lykilhlutverk.
Hann sáir þeim fræjum sem
fylgja nemendum í gegnum
skólakerfið og svo út í lífið, og
hann þarf að treysta sér í verkið.
Til þess þarf að valdefla
kennara. Það þarf menntun,
fræðslu og þjálfun, bæði í
kennaranáminu sjálfu og starfs-
þróun. Fræðsla er lykilatriði og
hefur áhrif á hvaða fordæmi
kennari sýnir, hvað hann
kennir og tekur til umræðu, og
hvernig. Kennarinn þarf að hafa
þekkingu og jafnréttisnæmni
til að geta gripið inn í þegar
upp koma aðstæður sem kalla á
inngrip hans.
Tækifærin leynast víða
Þess utan þarf að veita
kennurum rétt verkfæri, góð
starfsskilyrði og rými til að
sinna starfsþróun. Þar koma
skólastjórnendur og stjórnvöld
inn. Þessir aðilar þurfa að tala
saman og vera á einu máli um
mikilvægi málaflokksins, líka
kennarinn. Því ekki má gleyma
mikilvægi þess að kennarar
komi að ákvarðanatöku í
menntamálum.
Hér er að finna tækifæri
fyrir stjórnvöld til þess að gera
inngildingu og hugmyndina
um skóla án aðgreiningar
skýran hluta af stefnumótun í
menntamálum og í opinberri
stefnu. Þannig væri hægt að
ganga úr skugga um að það
væri ekki einstakra kennara
eða skóla að velja hvort fylgja
ætti sjónarmiðum inngildingar,
heldur meginregla. Fjármagn
og viðeigandi aðgerðir þyrftu að
fylgja slíkri stefnu ef vel ætti að
takast til.
Jafnréttisnám frá upphafi
Þá komum við að nemendunum.
Það þarf að taka almennilega
utan um þá nemendur sem
verða fyrir fordómum og aðkasti
og fylgja eftir þeim málum sem
hafa kallað á inngrip. Það sama
á við um gerendur. Þeir þurfa
aðstoð, fræðslu og stuðning svo
hægt sé að uppræta hegðunina.
Svo má ekki gera lítið úr
hlutverki og mikilvægi foreldra.
Skólakerfið getur ekki eitt staðið
skil á sínu. Það þarf samvinnu
við heimilin og foreldra, enda
megin ábyrgðin þeirra á að ala
upp börnin.
Tímasetningin getur einnig
skipt sköpum. Ef lögð er áhersla
á jafnréttisnám og -kennslu
strax frá upphafi; í kennaranámi
og í leikskólanum, eru meiri
líkur á að jafnréttishugsun og
inngilding fléttist inn í alla
kennsluþætti og öll skólastig.
Þannig geta börnin eflst strax
frá upphafi og þróað með sér
næmni sem fylgir þeim út í
lífið og smitast þar með út í
samfélagið.
Mannréttindi
Virkjum jöfnunartækið
okkar
Jónína Hauksdóttir, varaformaður Kennarasambands Íslands
Fundað um
mannréttinda- og
lýðræðismiðað
skólastarf
Greinin er skrifuð í kjölfar þess að
varaformaður sat fyrir svörum í
pallborði á ráðstefnu mennta- og
barnamálaráðuneytisins um
mannréttinda- og lýðræðismið-
að skólastarf og viðbrögð við
hatursumræðu sem fór fram 16.
nóvember í Hörpu. Ráðstefnan er
haldin í tengslum við formennsku
Íslands í Norrænu ráðherra-
nefndinni og 34 ára afmæli
Barnasáttmálans.
Á vef Stjórnarráðsins segir að
markmið ráðstefnunnar sé að leiða
saman fagfólk á vettvangi til þess
að ræða hvernig hægt sé að skapa
barnaréttindamiðað og lýð-
ræðislegt skólaumhverfi og takast
á við það mikilvæga mál að berjast
gegn hatursorðræðu og fordómum
innan skólaumhverfisins.
Úr Skólastefnu KÍ
„Menntun á að efla félagslegan,
siðferðilegan og vitsmunalegan
þroska nemenda og stuðla að
vellíðan og jákvæðri sjálfsmynd
hvers og eins. Menntun á að greiða
fyrir að nemendur geti unnið
saman með samkennd og mannúð
að leiðarljósi. Nám á að eiga sér
stað í vistfræðilegu, fjölmenningar-
legu og þverfaglegu samhengi.
Nám á að styðja nemendur í að afla
sér þekkingar og beita henni með
gagnrýnum hætti.“
„Allir nemendur eiga rétt á
að njóta upplýsinga, menningar,
vísinda, tengsla við aðra og jafnra
tækifæra í skólanum, óháð breyt-
um á borð við félagslega stöðu,
búsetu, kyn, kynhneigð, líkams-
gerð, móðurmál og námsgetu.“
„Kennarar hafa lykilhlutverki
að gegna við þróun og mótun
skóla og menntunar. Þeir búa
yfir víðtækri sérfræðiþekkingu og
reynslu á sviði kennslu, miðlunar
og menntunar sem þeir miðla inn-
an sem utan skólans til nemenda,
foreldra og samfélagsins alls.“
„Kennarar þurfa að hafa
bjargir sem styðja við starfsþróun
þeirra og fjölga tækifærum til
starfsþróunar.“
Skólinn er, eða
á að vera, okkar
jöfnunartæki. Sá
staður þar sem
öll börn og ung­
menni upplifa
öryggi og inn­
gilding er hluti
menningar.