Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Blaðsíða 71

69
Ritrýnd grein | Peer review
Tímarit hjúkrunarfræðinga | 1. tbl. 100. árg. 2024
Atvikaskráning tengd
skurðaðgerðum á
Landspítala:
Lýsandi rannsókn
INNGANGUR
Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni, WHO, eru óvænt atvik í heilbrigðiskerfinu ein af
tíu aðalástæðum óvæntra dauðsfalla og örorku í heiminum í dag. Leiða má líkum að því að
einn af hverjum tíu sjúklingum í hinum vestræna heimi verði fyrir skaða þegar hann leggst
inn á spítala. Talið er að koma megi í veg fyrir allt að 50% þessara atvika (World Health
Organization, 2019). Að sömu niðurstöðu er komist í samantekt 25 rannsókna um tilurð,
tegund, afleiðingar og fyrirbyggjanleika atvika. Þar kemur jafnframt fram að óvænt atvik
tengd skurðaðgerðum eru ein af þremur algengustu tegundum atvika í heilbrigðiskerfinu
(Schwendimann o.fl., 2018).
Margar ástæður eru taldar fyrir því að óvænt atvik eigi sér stað í heilbrigðiskerfinu svo sem
mannleg mistök, álag, ófullnægjandi þjálfun og að gátlistum og klínískum verklagsreglum
er ekki fylgt (Clapper og Ching, 2019) sem og brestur í teymisvinnu og slök samskiptahæfni
(Ameryoun o.fl., 2019). Oftast má þó rekja atvik til samverkandi mannlegra- og kerfislægra
þátta. Mikilvægt er því að öðlast dýpri skilning á þeim þáttum sem til grundvallar liggja
svo hægt sé að vinna að markvissum aðgerðum til að fyrirbyggja endurtekningu atvika
(Ameryoun o.fl., 2019; Clapper og Ching, 2019; Kohn o.fl., 2000).
Embætti landlæknis á Íslandi hefur unnið mikið og þarft starf til þess að auka öryggi sjúklinga
og samkvæmt íslenskum lögum eiga sjúklingar rétt á bestu heilbrigðisþjónustu sem völ er
á, miðað við þarfir þeirra og horfur sem og þekkingu á hverjum tíma (Embætti landlæknis,
2021a). Sem dæmi hefur verið sett á fót fagráð sem unnið hefur að leiðbeiningum sem snúa
að gæðum og öryggi heilbrigðisstofnana (Embætti landlæknis, 2016). Mikil áhersla hefur
verið lögð á skráningu atvika og hefur Landlæknisembættið haldið utan um þau gögn.
Samkvæmt árskýrslum Embættis landlæknis frá árunum 2018, 2019 og 2020 var heildarfjöldi
skráðra óvæntra atvika á Landspítala 4.317 árið 2018 (Embætti landlæknis, 2018), 4.412 árið
2019 (Embætti landlæknis, 2019) og 4.549 árið 2020 (Embætti landlæknis, 2020).
Atvik í heilbrigðisþjónustunni verða þegar sjúklingur fær ekki ákjósanlega meðferð og þau
geta haft í för með sér neikvæðar afleiðingar fyrir sjúklinginn (Clapper og Ching, 2019).
Viðhorf heilbrigðisstarfsfólks til atvika og eflingu öryggismenningar á vinnustaðnum er
grundvallarþáttur í því að bæta þjónustuna og minnka þá gjá sem er á milli væntinga og
raunveruleikans.
Í lögum um landlækni og lýðheilsu kemur fram að veitendur heilbrigðisþjónustu skuli
halda skrá yfir óvænt atvik með það að markmiði að finna skýringar á þeim og reyna
að fyrirbyggja að þau endurtaki sig (Embætti landlæknis, 2021b). Án gagna verða engar
umbætur. Atvikaskráning er mikilvægt tæki til gagnasöfnunar og gerir okkur kleift að koma
auga á hættur í heilbrigðiskerfinu, lagfæra þær og koma þannig í veg fyrir skaða í þjónustunni
(Nilsson o.fl., 2018; Rodziewicz og Hipskind, 2020; Schwendimann o.fl., 2018; Soydemir o.fl.,
2017). Heilbrigðisstarfsfólk sem hlut á að atviki, faglegir yfirmenn þeirra eða aðrir sem koma
að atvikinu eru hvött til að skrá það sem úrskeiðis fer (Embætti Landlæknis, 2021b). Ekki
hefur verið lagt mat á gæði atvikaskráningar á Íslandi en samkvæmt erlendum heimildum
er mikill misbrestur á skráningum atvika á heimsvísu (Fagerström o.fl., 2018; Halperin og
Bronshtein, 2019; Hong og Li, 2017). Vanskráning gerir það að verkum að heildarmyndin
verður ekki rétt (Halperin og Bronshtein, 2019; Hammoudi o.fl., 2017; Hong og Li, 2017). Til
þess að heilbrigðisstarfsmenn sjái tilgang þess að skrá er mikilvægt að þeir fái endurgjöf um
Höfundar
SIGRÍÐUR RÚNA ÞÓRODDSDÓTTIR1
ÁRÚN K. SIGURÐARDÓTTIR2,3
MARTIN INGI SIGURÐSSON1,4
1Landspítali
2Háskólinn á Akureyri
3Sjúkrahúsið á Akureyri
4Háskóli Íslands