Mímir - 01.04.1962, Blaðsíða 28

er sú, að margræðum orðum muni fjölga að
mun í ritmálinu. Menn skyldu þó varast að
gera of mikið úr þessari hættu. Ritmálið
liefur að vísu ekki möguleika til að beita
j>eim hlæbrigðum, sem talmálið ræður yfir,
en nær alltaf má sjá á samhengi, um hvaða
orð er að ræða, og mætti nefna mörg dæmi
þess úr íslenzku og erlendum málum. Sá
vandi, sem þarna kynni að skapast, yrði
hverfandi lítill miðað við ávinninginn.
Margir telja, að breyting yrði of mikil á
útliti málsins, einkum með lilliti til fornrita.
Auðvitað væri sjálfsagt að láta y haldast í
ritum, sem eru eldri en breytingin y > i. En
allir vita, að „samræmd stafsetning forn“ er
uppfinning nútímamanna og mætti hún
gjarna fylgja breytingum á nútímastafsetn-
ingu, ef þess væri gætt, að Játa allar orð-
myndir haldast. Þá vrði svo lítill munur á
stafsetningu nútíðarmáls og fornmáls, að allir
gætu lesið fornrit sér til ánægju, án [)ess að
ritliáttur yrði þrándur í götu.
Fyrir einuin áratug bar dr. Björn Sigfús-
son liáskólahókavörður fram tillögur um
hreytingar á stafsetningu („Ný samræmd
stafsetning. Tillögur og röksemdir“, Lesbók
Morgunhlaðsins 1952).
Mér virðist, að tillögur jiessar séu yfirleitt
mjög skvnsamlegar og gangi í rétta átt, en J)ó
finnst mér þær í ýmsu ganga of skammt.
Björn sýnir fram á ýmislegt misræmi, sem
er í reglum um y, og vill breyta þeim all-
mikið; fella y niður í mörgum orðum, }>ai'
sem það er nú ritað, en halda því þó allvíða.
Visstilega eru meiri líkur til, að slíkar brevt-
ingar nái fram að ganga en alger hrottfelling
y. Þó þvkir mér }>etta of skammt gengið. Ég
eygi engar röksemdir, sem neitt gildi hafa,
fvrir að halda í þetta dauða tákn. Hitt virðist
mér þó vera enn augljósara, að þær reglur,
sem nú eru í gildi, eru allt of einstrengings-
legar og langsóttar. Það er ótækt að þurfa á
20. öld að sækja rök fyrir stafsetningu orða
aftur í biblíuþýðingu Widfilu, sem gerð var
löngu fyrir Islandsbyggð, eða þá í endurgerð-
ar orðmyndir úr frumnorrænu. Reglur Björns
stefna því í rétta átt, en því skyldum við ekki
stíga skrefið til fulls og fleygja }>essu dauða
drasli fyrir borð?
\ insar fleiri reglur þyrfti að endurskoða.
Sjálfsagt er að samræma reglur um ritun j
á milli sérhljóða. Finnst mér eðlilegast að rita
þar aldrei j. Ennfremur er full þörf á því að
endurskoða reglur um tvöfaldan samhljóða.
Gæti ég í aðalatriðum fallizt á tillögur Björns
Sigfússonar í fyrrnefndri grein um það. Næst
á eftir reglum um y hygg ég, að kennsla á
reglum um n og nn sé tímafrekust. Þar er við
erfitt vandamál að fást, en þó má vafalaust
gera þær eitthvað einfaldari en nú er. \ msar
fleiri breytingar }>yrfti að gera á stafsetning-
arreglum. En þessar tel ég nauðsynlegastar. Ef
þær næðu fram að ganga, mætti draga stór-
lega vir þeim tíma, sem varið er til stafsetn-
ingarkennslu, og mun þó óliætt að fullyrða,
að árangur af kennslunni yrði ekki minni,
heldur þvert á móti meiri.
Þótt ég hafi varið mestu rúmi til að ráðast
gegn y og z, má enginn skilja orð mín svo, að
ég telji breytingar á stafsetningu nokkurt sálu-
hjálparatriði í sjálfum sér. Hér er aðeins um
að ræða aS oySa sam minnstu af dýrmw.tum
námstíma til einskis. Aldrei fyrr hefur ís-
lenzkri tungu, þ. e. a. s. tahnáli almennings,
sem er hin raunverulega tunga, verið eins
mikil hætta búin og nú. Það vita þeir, sem
þekkja mál Reykjavíkuræskunnar í dag. Það
er hlutverk íslenzkukennara í barna- og gagn-
fræðaskólum að móta málsmekk og málkennd
|>eirra, sem eiga að erfa landið, og síðast en
ekki sízt afstöðu æskunnar til varðveizht tung-
imnar og íslenzkra bókmennta. Þetta blutverk
er svo mikilvægt, að þar má ekki ein kennslu-
stund fara lil ónýtis. Ég vil því ljúka þessum
lnigleiðingum með þeirri ósk, að tímabili
stöðnunar og íhaldssemi í þessum málum niegi
ljúka sem fyrst og upp verði teknir frjósamari
og árangursríkari starfshættir við íslenzku-
kennslu.
20