Mímir - 01.04.1962, Page 43

ræða fjallkonunnar, og er j)á komið að loka-
orðum skáldsins. Hann segir j»á fyrst:
Bergtnálið tiú vor bœnarorð
og blessunaróskir, gljúfrin svörlu.
Mér finnst, að Jíessar tvær línur minni lítið
eitt á kvæði Steingríms. Nú roðar á Þingvalla-
fjöllin fríð, en þar stendur:
BergmáliS, fjöll, vorrar vonar kliS.
Hygg ég, að orðaval þessara tveggja skálda
lýsi vel, liversu ólíkir þeir eru.
Að lokum eru svo landvættirnir beðnir að
Ijúka upp dyrum sínum fyrir konungi og ullir
beðnir unna lionum fararheilla til heimalands
síns. Undir kvæðið befur skáldið skrifað nafn-
ið Feigur Fjörgynjarson í liandriti.
Eins og áður er á drepið, er ekki vitað til
})ess, að kvæðið liafi komið við sögu á þjóð-
hátíðinni sjálfri. Þó mun höfundurinn bafa
ætlazt til þess. Annan dag ágústmánaðar 1874
var Hjálmar staddur á Mælifelli í Skagafirði,
og gerðist j)á sá mikli atburður í lífi hans, að
bann seldi J>rem þjóðkunnum mönnum út-
gáfuréttinn að verkum sínum. Kaupendur út-
gáfuréttarins voru })á á leið til Þingvalla, og
mun Hjálmar j)á bafa látið J)á liafa þjóðhá-
tíðarkvæðið með sér.1) Ekki munu mennirnir
})ó liafa komið ljóðinu á framfæri, því annars
befði áreiðanlega verið frá því skýrt í ein-
hverju blaðanna. Þar er að minnsta kosti getið
margra ómerkaði ljóða.
Þetta kvæði Bólu-Hjálmars liefur löngum
verið talið eitt allra bezta ljóð, sem fram kom
árið 1874. Mun það jafnvel bafa verið álit
sumra þjóðhátíðarskáldanna. Til dærnis kvað
séra Matthías liafa sagt um Hjálmar og þjóð-
hátíðarkvæði hans:
Hann skeiSríSur kringum okkur hina þar
sem viS förum fót fyrir fót.~)
1) Finnur Sigmundsson: Æviágrip Bólu-Hjálinars,
Reykjavík, 1960, 122. I>ls.
2) Lesbók Morgunblaðsins 16. okt. 1932.
Þjóðhátíöaráriö er Hjálmar háaldraður
maður — 78 ára gamall —, og hann lézt árið
eftir. Yiðhorf þessa gamla manns til þjóðhá-
tíðarinnar er svipað liinna skáldanna, sem
ortu í tilefni hennar. Það er sama frelsisvonin,
sem kviknar í brjósli lians. 1 fljótu bragði
skyldu menn ætla, að margt væri Hjálmari
nær skapi en yrkja um konunga. En bér er
sem bjá öðrum skáldum þjóðhátíðarinnar,
konungurinn er aukaatriði í kvæðinu nenia að
því leyti, sem hann á þátt í jteirri von, sem
Jætta ár vaknar meðal þjóðarinnar.
Með þessu kvæði Hjálmars verður að vísu
engin stefnubreyting í þjóðbátíðarskáldskapn-
um, en })ó er liér nýr strengur sleginn. Ködd
Hjálmars í Bólu blýtur ævinlega að skera sig
úr öllunt öðrum röddum. Hún er diinm, börð
og stundum miskunnarlaus, en furðulega
breið og býr jafnan vfir dramatískum þimga.
Hann er kannski ekki svo mjög frumlegur í
vali yrkisefna, en framsetning hugsana lians
er jafnan fersk og ný, og fá skáld fara betur
með líkingar. Hann gengur að aðalatriðunum
ótrauður og án nokkurra vífilengja, og því
veröur skáldskapur hans meitlaður, bvass og
beinskeyttur. Bólu-Hjálmar er risi og fæst
yfirleitt ekki við smádútl. Mér finnst stund-
um við lestur þessa kvæðis, að Hjálmar taki
konung í aðra bönd sér og Island í liina, haldi
þeim uppi livoru andspænis öðru, svo þau
megi kynnast livort öðru nánar. Þótt hann
sýni konungi að sjálfsögðu fulla lotningu,
finnst mér samt, að skáldið tefli honum fram
sem áhorfanda og ábeyranda, sem sjá á og
beyra landið mæla. Hann sýnir konungi land-
ið. Þannig hefur það verið, þetta liefur það
mátt })ola. Kjarninn í j)eirri lýsingu eru ljóð-
línurnar, sem bér cru birtar að framan, þar
sem fjallkonan lýsir sjálfri sér. Að svo mæltu
biður skáldið konung minnast þess, er bann
haldi héðan, að það sé á lians valdi, bvernig
framtíðin verði. Hjálmar þakkar konungi það,
sem bann hefur gefið landinu, en biður bann
jafnframt um meira.
35