Mímir - 01.02.1974, Side 5

SÓLVEIG HAUKSDÓTTIR:
SNORRI STURLUSON OG KONUNGSVALDIÐ
Inngangur
Margir þeirra, sem fjallað hafa um Snorra
Sturluson, hafa haldið því fram, að Snorri hafi
viljað koma Islandi undir Noregskonung. Jón
Sigurðsson, forseti, segir svo um Snorra á einum
stað: „Minning hans hefur að vísu verið fræg
meðal íslendinga, en aldrei mjög vinsæl, því
menn hafa eignað honum allmikinn þátt í að
landið missti frelsi sitt." (Safn., II bls. 28)
I þessari ritgerð verður leitast við að sýna fram
á hið gagnstæða. Verður því aðallega fengist
við þá hlið Snorra, sem snýr að stjórnmálum,
þótt sá þáttur verði að sjálfsögðu ekki með
öllu skilinn frá öðrum þáttum í lífi hans.
Saman við þessa frásögn af Snorra verður
fléttað frásögnum af Skúla jarli Bárðarsyni og
Askatli Magnússyni og bent á hugmyndalega
samstöðu þessara þriggja manna.
I.
Snorri Sturluson er fæddur að Hvammi í Döl-
um árið 1179, sonur Sturlu Þórðarsonar og
Guðnýjar Böðvarsdóttur. Sagan segir Hvamm-
Sturlu hafa lent í deilum við Pál prest Sölva-
son í Reykholti og í þeim málarekstri veitti
kona prests, Þorbjörg, Sturlu áverka nokkurn,
er leiddi til þess, að Jón Loftsson Sæmundar-
sonar fróða í Odda á Rangárvöllum, tók Snorra
son Sturlu, sem þá var þriggja vetra, til fósturs.
I þann tíma var Oddi mikið höfuðból og
menntasetur. Jón Loftsson var dótmrsonur
Magnúsar konungs berfætts, og ræktu Odda-
verjar mjög samband við norsku hirðina. Ekki
mun það tíundað hér, hversu mikil áhrif and-
rúmsloftið í Odda hafði á hugmyndiaheim
Snorra.
Arið 1199 kvæntist Snorri Herdísi Bersadótt-
ur, dótmr Bersa Vermundarsonar, sem bjó á
Borg á Mýrum og var stórauðugur maður.
Það voru þeir Sæmundur Jónsson fósmrbróðir
Snorra og Þórður Smrluson bróðir hans, sem
stuðluðu að þessum ráðahag, og er sennilegt,
að með því hafi Oddaverjar ætlað að styrkja
stöðu sína í vesturhéruðum landsins.
Á næstu árum varð Snorri einn voldugasti
og auðugasti höfðingi landsins og árið 1215 var
hann kjörinn lögsögumaður í fyrsta sinn.
II.
Eftir aldamótin 1200 urðu hér á landi átök
milli íslendinga og norskra kaupmanna út af
hækkandi vöruverði og árið 1215 leggja þeir
Sæmundur Jónsson í Odda og Þorvaldur Giss-
urarson í Haukadal lag (sett hámarksverð) á
varning norskra kaupmanna. Þessar aðgerðir
mælmst illa fyrir í Noregi. Páll Sæmundarson
frá Odda drukknaði við Noreg árið 1216. Héldu
þá Oddaverjar, að Norðmenn hefðu drepið
hann. Ari síðar gerði Sæmundur Jónsson mikl-
ar fjámpptektir á hendur norskum kaupmönn-
um í bóta skyni fyrir son sinn.
Þessar fjárupptektir Sæmundar leiddu til þess,
að Norðmenn drápu Orm Breiðdæling Jóns-
son, bróður Sæmundar. Eftir 1215 horfði til
stórvandræða, einkum þar eð Norðmenn réðu
5