Mímir - 01.02.1974, Blaðsíða 26

Þessi samtíningur verður að nægja um orðið
sonur, þótt hér sé aðeins tæpt á hlutum, sem
verðir eru nánari athugunar.
IV Lokaorð
Ef draga ætti saman einhverja niðurstöðu af
því, sem tekið er saman hér á undan, verður
fyrst fyrir að nefna það, að af þeim fornu u-
stofnum, sem aðallega er fjallað um hér, þ. e.
þeim, sem ekki hafa viðskeytið -að/-uð, hefur
stór hluti nú fallbeygingu, sem ekki er frábrugð-
in beygingu fjölda annarra karlkynsorða, aðal-
lega fornra i-stofna. Eru þetta orð, sem annað
hvort höfðu ekki morfófónemisk tilbrigði í rót-
arsérhljóðum að fornu eða hafa glatað þeim.
Orð, sem hafa morfófónemisk sérhljóðatilbrigði
í rótinni, mega hins vegar teljast sérstakur beyg-
ingarflokkur eða undirflokkur.1
Mesta breytingin, sem orðið hefur á beyg-
ingu fornra u-stofna er sú, að nú endar þol-
fall fleirtölu oftast á -i, sem veldur i-hljóð-
varpi. Þessi breyting hefur líklega náð loka-
marki sínu á 17. öld, þótt engan veginn teljist
það sannað hér. Einkenni á þessari breytingu
HELZTU HEIMILDARRIT:
Alexander ]óhannesson: Islenzk tunga í fornöld,
Reykjavík, 1923—24.
Oskar Bandle: Die Sprache der GuSbrandsbiblía.
Bibliotheca Arnamagnæana Vol. XVII, Hafniæ
1956.
Björn K. Þórólfsson: Um íslenzkar orðmyndir á 14.
og 15. öld og breytingar þeirra úr fornmálinu,
Reykjavík 1925.
Finnur Jónsson: Den islandske grammatiks historie
til o. 1800, Kpbenhavn 1933.
Vinnur Jónsson: Det norsk-islandske skjaldesprog
omtr. 800—1300, Kpbenhavn 1901.
Ludvig Holberg: Nikulás Klím, islenzk þýðing eftir
Jón Ólafsson úr Gxunnavík (1745). Jón Helgason
bjó til prentunar. Islenzk rit síðari alda 3., Kaup-
mannahöfn 1948.
Anne Holtsmark: Ordforrádet i de eldste norske hánd-
skrifter til ca. 1250, Oslo 1955.
Homiliu-bók: Islándska Homilier utgifna af Dr. Theo-
dor Wisén, Lund 1872.
virðist vera, að hún er lengi að gerast, sbr. það,
að í handriti, sem talið er vera frá fyrri hluta
13. aldar, finnst eitt dæmi um hina nýju fáll-
mynd. Það eru því a. m. k. fjórar aldir, sem
breytingin hefur verið að ganga yfir, eflaust
misfljótt eftir mállýzkum. E. t. v. væri vert að
athuga, hvort hin forna ending hafi haldizt
lengur á Vesturlandi en annars staðar, þar sem
þeir nafnar Jón Magnússon og Olafsson voru
báðir að vestan og sýna hina fornu endingu
(ef það er þá ekki fyrnska hjá þeim), en Run-
ólfur Jónsson, Eyfirðingur að uppruna, nefnir
ekki u-endingu í málfræðibók sinni, þótr tals-
vert eldri sé.
Aðrar breytingar, sem skjóta upp kollinum
í u-stofnum, virðast óreglulegri og ná ekki veru-
lega langt.
1 Þessi hugtök eru tæpast nógu skýr, en það er ekki
hlaupið að því að skilgreina nákvæmlega hug-
takið „beygingarflokkur nafnorða í nútímaíslenzku"
á því stigi, sem rannsóknir á þessu sviði eru nú.
Islandska Handskriften No. 645 4° i den arnamag-
næanska samlingen, I. Handskriftens áldre del af
Ludvig Larsson, Lund 1885.
Jón Helgason: Málið á Nýja testamenti Odds Gott-
skálkssonar. Safn fræðafélagsins um Island og Is-
lendinga. VII, Kaupmannahöfn 1929.
Ludvig Larsson: Ordförrádet i de álsta islánska hand-
skrifterna, leksikaliskt ock gramatiskt ordnat, Lund
1891.
Adolf Noreen: Altnordische Grammatik I. Altislánd-
ische und altnorwegiche Grammatik, 5., unverán-
derte Auflage, Túbingen 1970. (Ljósprentuð 4.
útg. frá 1923.)
Runólfur Jónsson: (Runolphus Jonas): Grammaticæ
islandicæ rudimenta, Hafniæ MDCLI.
Stefán Karlsson: Islandske originaldiplomer indtil
1450, tekst. Editiones Arnamagnæanæ Series A,
vol. 7, K0benhavn 1963.
Valtýr GuÖmundsson: Islandsk grammatik, islandsk
nutidssprog, Kpbenhavn 1922.
26