Mímir - 01.02.1974, Blaðsíða 41

í hugsunum Önnu, þar sem hún rifjar upp for-
tíðina, sjáum við, hvernig hún hefur orðið eins
og við hittum hana fyrir tómláta, sljóa og kald-
lynda.
Anna er fjórtán ára, þegar herinn kemur.
Afi hennar tekur sig til og hyggst græða á her-
mönnunum með því að kaupa hesta, sem hann
leigir til útreiðar. Þegar fram líða srundir
læmr gamli maðurinn barnabarnið fara með
hermönnunum í útreiðartúrana:
„Við drukkum bjór úr dósum. Það var anzi skemmti-
legt. Síðan féll áhuginn niður, sagði hún og yppti
öxlum." (40)
Amma Önnu er gegn vilja sínum farin að
þjóna Ameríkananum, þvo þvotta o. s. frv. og
Anna, fimmtán ára, verður ástfangin. Og svo
fara hermennirnir.
„Hann hafði skilið eftir tvo dunka fulla af kaffi
og eitthvað, sem líktist heimilisfangi og Hermann í
kviði mínum." (75)
Gamanið er sem sagt búið. Maðurinn sendir
Önnu mynd af sér, eiginkonunni og börnunum
og hún fær sent meðlag frá útlöndum. Svívirð-
ingarnar ganga yfir hana stanslaust úr öllum átt-
um. Fljótlega giftist hún Má (hálfbróður sínum
skv. ókunnugu konunni) og þau eiga saman
eina dóttur, sem er fáviti. Már er gallagripur
og hjónaband þeirra er ekki eftirminnilegt fyrir
Önnu. Þannig er æviferill Önnu, ég kem að
umhverfi hennar síðar.
Barnið, sem Ameríkaninn skilur eftir er
skírt Hermann. Lýsing hans er feikilega vel
gerð. Hermann er gamalt barn, ef svo mætti
að orði komast. Hann hefur hina stutm ævi
sína verið í stöðugri sjálfsvörn, gegn umhverfi
sínu. Sjálfsvörn, þar sem öllum brögðum er
beitt til þess að ná yfirhöndinni í hinu grimmd-
arlega samfélagi barna í þorpinu. Eina tilfinn-
ingasambandið, sem hann hefur, er við Dídíju,
systur sína — fávitann. Hún hefur verið vörn
hans og stolt um leið...
„Eftir að hann lét Dídí leika listir sínar fyrir þá,
hættu þeir að hrekja hann heim með grjótkasti," (135)
... og þegar hún hættir að vera það, þegar
drengurinn er að missa hana ofan í siðblindu-
forað fullorðnu mannanna fyllist hann djúpri
en kaldri örvæntingu:
„Þá braut hann niður kofann og jafnaði hann við
jörðu. Engu að síður týndist hún næstum því á
hverjum degi. Hann horfði á hana og hugsaði.
ég verð að ræna tvíhleypu haglabyssu og skjót’ana"
(150)
Hermann er átakanlegasta dæmið um það sjúka
samfélag, sem lýst er í bókinni. Og það er
samfélagið, sem mestu máli skiptir í þessari
bók, því að einstaklingarnir eru, í orðsins fyllstu
merkingu, samdauna umhverfi sínu. I frásögn
ókunnugu konunnar kynntumst við því, sem
var fyrir stríð. Þessir kumbaldar við sjóinn voru
engan veginn neinn sælureitur og fólkið, sem
þar bjó, var sóðalegt og fáfrótt. Svo kom stríð-
ið og stríðsgróðinn og herinn. Lítið og ljótt
þorp með beina- og lýsisverksmiðju sprettur
upp úr jörðinni, og til hliðar við það er herstöð-
in. Áhrif amerísku herstöðvarinnar á hið frum-
stæða samfélag, sem fyrir er láta ekki á sér
standa:
„... en þeir gengu í tjöldin og sátu þar. már var
þar. allir vo.ru þar og biðu eftir gjöfum." (58)
Sumir reyna að græða á hermönnunum og svíf-
ast einskis (sbr. afa Önnu) aðrir standa varnar-
lausir, kunna ekki hermannamál og geta þar af
leiðandi ekki sagt þeim að fara (sbr. ömmu
Önnu). Að lokum fara þessir hermenn og þess-
ari herstöð er lokað, en eftir stendur lítið og
ömurlegt þorp, fýlu- og reykspúandi verksmiðja
og spiilt samfélag.
Efnahagur manna heldur áfram að blómgast
eftir stríð. Þorpsbúar eiga margir hverjir hús
og allir eiga bíla, en það er óþefur af öllu
saman. Sóðaskapur er fólkinu eiginlegri en
hreinlæti, í börnunum speglast viðhorf hinna
41