Mímir - 01.06.2007, Blaðsíða 14

inn verið að ryðjast til fullra valda á ný en Ib og
rb hafi gleymst í orðum sem þessum sem ekki
eru lýsandi. Menn hafi ekki getað tengt orðin
merkingu og upphaflegtyhafi týnst. Hann segir
jafnframt að samhljóðaklasarnir Ib og rb hafi þá
ekki lengur heyrt til hins almenna hljóð-
kerfis málsins og því hafi verið skipt yfir í hið
algenga samhljóðasamband Ip og rp. Þessi skýr-
ing hentar þó ekki fyrir dæmi eins og
„landíkylpi“ úr AM 655 XXVII sem er frá um
1300 eða litlu síðar. Þá var lokhljóðsframburð-
urinn, að því er virðist, ekki á undanhaldi.
7. Almenn tilhneiging til lokhljóðunar á
fjórtándu öld
Svo virðist sem almenn tilhneiging til lokhljóð-
unar hafi átt sér stað á fjórtándu öld. Um þetta
fjallar Kristján Arnason (1990:26-29) í grein
sinni, Conflicting Teleologies. Þar nefnir hann
lokhljóðanir eins og:
(2)a. ry > rg, ly > lg\ bory > borg, voly > volg.
Frá fjórtándu öld (almenn breyting).
b. Ið > Id, nð > nd\ talða > taldi, vanða >
vandi, démða > dæmdi. Frá fjórtándu öld
(almenn breyting).
c. rv > rb, Iv > lb\ orf > orb, tólf> tólb. Venju-
lega talin frá fjórtándu öld (tímabundin
mállýskubreyting).
d. rð > rd, (yð > yd, vð > vd)\ harður > hard-
ur. Frá fjórtándu öld (svæðisbundin mál-
lýskubreyting).
e. vl > bl, vn > bn\ afl, ofn. Frá fjórtándu eða
fimmtándu öld (almenn breyting).
f. yl > gl, yn > gn\ siyla > sigla, vayn >
vagn. Talin hafa komið upp á fjórtándu
eða fimmtándu öld eða jafnvel síðar (al-
menn breyting).
g. vð > bð, yð > gð\ hafii > habbði, lagði >
laggði. Talin hafa komið upp á fjórtándu
eða fimmtándu öld (svæðisbundin mál-
lýskubreyting).
h. vð > vd, yð > yd\ hafii > havdi, lagði >
lagdi. Talin hafa komið upp á ijórtándu
eða fimmtándu öld (svæðisbundin mál-
lýskubreyting).
i. vy > vg, ðy > ðg: göfga, móðga (almenn
breyting).
Sumar þessara mállýskubreytinga vom svæðis-
og/eða tímabundnar en aðrar náðu fullri út-
breiðslu. Þessar lokhljóðsbreytingar, sem áttu
sér stað á fjórtándu og fimmtándu öld, segja
okkur að almenn tilhneiging var til lokhljóðun-
ar en það skýrir að hluta til breytingunay > b á
eftir /og r. Þessi tilhneiging til lokhljóðunar er
þó eldri en frá íjórtándu öld því að dæmi um
lokhljóðun [v] á eftir /og r er að finna frá tólftu
öld.
8. Hljóðumhverfi dæmanna
I rúmum áttatíu og þremur prósentum dæmanna
birtist Iblrb á undan sérhljóði en aðeins fimm
prósent þeirra eru á undan samhljóði. Tæp tólf
prósent falla í bakstöðu. Til þess að fullt mark
sé takandi á slíkum niðurstöðum þyrfti að at-
huga öll þau gagndæmi sem birtast í handrit-
unum og skoða hlutfall orða sem bera Ijirf og
Iblrb. Ef tíu prósent allra orða sem innihalda
Iflrfé. undan sérhljóði í einu handriti eru rituð
með Iblrb, og sömu sögu væri að segja um þau
orð þar sem IfJrfb irtist á undan samhljóði og í
bakstöðu, væri niðurstaðan sú að dreifingin væri
jöfn. Ef hins vegar áttatíu prósent þeirra orða
sem innihalda Ifirfé undan sérhljóði væru rituð
með Ib/rb og aðeins tuttugu prósent þeirra orða
sem hafa firfis undan samhljóði eða í bakstöðu
fengju b væri unnt að draga þá ályktun að þau
orð sem hafa Ifogrfá. undan sérhljóði væru lík-
legri til að taka breytingunni en hin. Þetta er þó
efni í nýja rannsókn sem vert væri að fram-
kvæma.
Ein skýring þess að Iblrb kemur sjaldan fyrir
á undan samhljóði gæti verið sú að langir sam-
12