Mímir - 01.06.2007, Blaðsíða 61

reyndar lauk aldrei. I lok sögunnar segist Friðrik
í sendibréfi vita að séra Baldur sé faðir Obbu
sem hafi selt hana sjómönnum á seglskútu og
fengið í staðinn byssuhólk og haglaskot. Þá
fyrst er það kunngert hvers vegna Friðrik hefur
hina megnustu andúð á Baldri.
An frekari málalenginga er rétt að stilla sér
upp við hlið þessa kynlega sögumanns og skoða
helstu persónur sögunnar og leita skýringa á
mótun þeirra og hegðun. Hvort sem gert er ráð
fyrir einum eða tveimur sögumönnum skiptast
frásagnirnar í tvo flokka, þ.e. 1. persónu frá-
sögn, sbr. sendibréf Friðriks og samtöl hans, og
3. persónu frásögn ónefnds sögumanns sem sér
stundum inn í huga persóna.
2. Stálblá augu og byssuhólkur
Útliti séra Baldurs er nákvæmlega lýst í fyrsta
kafla:2
Hann var [...] þrekvaxinn og þykkur undir
hönd. Stórskorinn í andliti, ennið í meðallagi
hátt, en breitt og gaf andlitinu svip. Augun
voru lítil, stálblá og lágu djúpt undir miklum
augabrúnum, samvöxnum. Nefið var hátt og
digurt. [...] Hann var með moldarbrúnt hár,
farið að grána. Kúptur fæðingarblettur sat ofar-
lega á vinstri nasavæng. (17)
Baldur er ekki frýnilegur og þar að auki er út-
liti hans lýst þannig að honum svipar sterklega
til tófu. Baldur stígur aldrei fram í eigin per-
sónu og eru lýsingar á hegðun hans og atferli
fengnar frá ónefndum sögumanni eða erkióvini
hans, Friðrild. Um afstöðu Baldurs til manna
og málefna má lesa út frá orðræðu Hálfdáns
sem er fatlaður vinnumaður Baldurs og því
hvernig kirkjugestir breyta gagnvart honum. Þá
kemur fram að Baldur hafi ekki lesið til prests
fyrr en eftir að hann varð ekkjumaður en kona
hans framdi sjálfsmorð.
2 Framvegis verður aðeins vísað í Skugga-Baldur (Sjón
2003a) með blaðsíðutali innan sviga.
í fyrsta kafla er hugrenningum Baldurs lýst.
Þar er hann sýndur sem þrautseigur og flinkur
veiðimaður sem þekkir vel til háttalags tófunn-
ar og samsamar sig henni. Sagt er að hann mæli
spor dýrsins — því stærra sem það er, þeim
mun meiri tekjur gefur það honum. Hann er
einnig sýndur sem hræsnari þegar hann, sjálfur
presturinn, notar rifrildi úr sálmabók og treður
því í byssuhlaupið til að draga úr hvini vindsins.
Allar lýsingarnar miða að því að sýna séra
Baldur í líki ókindar og hörkutóls.
I öðrum kafla getur verið torvelt að greina
hjá hvorum sögumanni sjónarhornið er því að
svo virðist sem hann hverfi títt inn í hugarheim
Friðriks. Áður en dómur Friðriks um Baldur
kemur fyrir sjónir lesanda hefur sögumaður
rakið sorgarsögu Obbu. Hann segir að Abba
hafi fundist hlekkjuð um borð í erlendri segl-
skútu sem strandaði við Suðurland. Þá er sagt
frá böggli einum, kyrfilega bundnum, sem hún
varðveitti sem sjáaldur auga síns. Oll ummerki
sýndu að hún hafði verið beitt kynferðislegu of-
beldi um borð í skipinu. Þá var einnig ljóst að
hún var langt gengin með og fæðir barnið stuttu
síðar án þess að nokkur viti. Yfirvöld skerast í
leikinn þegar hún er gómuð við að grafa barns-
líkið ofan á ókunnugt leiði í kirkjugarði. Þegar
til stendur að senda hana til refsivistar hittir
Friðrik hana og aumkar sig yfir hana.
Irónísk frásaga af Baldri í þriðja kafla er
fremur lík draumi eða fantasíu. Þar er Baldur
kominn í sjálfheldu undir jöklinum með bráð-
ina, þ.e. tófuna, sér við brjóst. Á nöturlegan og
jafnframt kómískan hátt er hann látinn horfast
í augu við dauðann. Hann tekur upp á því að
kveða rímur til að verða ekki vitlaus. Síðan á
hann samtal við sjálfan sig líkt og barn og sést
dunda sér eins og fábjáni með þurrkaðan þorsk-
haus. Hér má sjá ákveðin líkindi með honum
og Öbbu þar sem hún er meðal óvina með fót-
járn og hann fastur í gjótu og hræddur við ref-
inn. Sögumaður lýsir Baldri sem sjálfbirgingi
og lélegum brandarakarli sem hlýtur kuldaleg-
59