Mímir - 01.06.2007, Blaðsíða 17

Þórgunnur Oddsdóttir
Frá heimild til huggunar
Um íslenskar minningargreinar
1. Inngangur
Menn segja stundum í gamni að á Islandi sé
enginn dáinn fyrr en búið er að kveðja hann
með minningargrein á síðum Morgunblaðsins}
Þótt minningargreinar af einhverju tagi þekkist
í blöðum víða erlendis má segja að hin íslenska
minningargrein eigi engan sinn líka. Hvergi
annars staðar þekkist það að stórt dagblað taki
að sér að birta minningargreinar endurgjalds-
laust eftir hvern sem er og um hvern sem er.
Erlendis einskorðast minningargreinarnar við
valdastéttina og eru skrifaðar af blaðamönnum
en ekki af aðstandendum hinna látnu (Bythe-
wayogjohnson 1996:219).
Minningargreinar hafa birst í íslenskum
blöðum allt frá því að fyrstu dagblöðin komu til
sögunnar. Lengi framan af var form þeirra frem-
ur fastmótað og strangar óskráðar reglur giltu
um það hverjir máttu skrifa um hvern (Koester
1995:166). Menn skrifuðu ekki um sína allra
nánustu og gættu hófsemi í skrifum sínum.
Ofgaþjóðin mikla getur nú státað af óform-
legu heimsmeti í minningargreinaskrifum.
Greinunum fjölgar með hverju árinu sem líður
og nú er svo komið að skrifað er um langflesta
sem deyja, óháð aldri, kyni og stöðu. A sama
1 Greinin sem hér fer á eftir er unnin upp úr ritgerð minni
sem lögð var fram til B.A.-prófs í íslensku vorið 2006
undir handleiðslu Dagnýjar Kristjánsdóttur. Kann ég
henni bestu þakkir fýrir hjálpina og samstarfið.
tíma hefur form greinanna og inntak tekið
breytingum. Nú skrifa menn minningargreinar
í formi sendibréfa til látinna ættingja og tala
opinskátt um sorg sína og söknuð. Mörgum
þykir nóg um sjálfshjal sumra minningar-
greinahöfunda og ýmsir hafa gagnrýnt þessa
þróun með þeim rökum að persónuleg sorgar-
tjáning eigi lítið erindi á síður blaðanna.2 Höf-
undar láta sér hins vegar ekki segjast. Áhersla
greinanna hefur færst frá hinu samfélagslega til
hins persónulega og fastgróin hefð íslenskra
minningargreina stendur á krossgötum.
2. Þróun minningargreina
I umræðu um minningargreinar á undanförn-
um árum hefur oft verið talað um tvær gerðir
minningargreina, annars vegar þær gömlu og
hefðbundnu sem eiga sterkar rætur í íslenskri
sagnahefð og hins vegar þetta nýja form sjálfs-
tjáningar sem sótt hefur á undanfarið. Guð-
mundur Andri Thorsson (1999) talar annars-
vegar um „hefðbundnar minningargreinar“ og
hins vegar um „hina nýju minningargrein" og
hið sama gera Arnar Árnason, Sigurjón Baldur
Hafsteinsson og Tinna Grétarsdóttir í umfjöll-
un sinni um minningargreinar (2003). Sjálf lfys
2 Hér má benda á fjölmargar greinar sem skrifaðar hafa
verið um þetta efni, m.a. eftir Guðrúnu Egilson (1997
og 2000) og Njörð P. Njarðvík (1999).
15