Mímir - 01.06.2007, Blaðsíða 66

sem hvor tveggja eiga við um klerkinn (119). I
þriðja kafla eru lýsingar sögumanns á Baldri og
aðstæðum hans sýndar líkt og fjandinn (tófan)
sé kominn til að taka á móti honum. Baldur er
sigraður en ætlar samt að tefja leikinn fýrir tóf-
unni með því að segja henni brandara. Brand-
arinn reynist vera aulafýndni um prump. Þess
konar tal og brandarar höfða til Friðriks, sbr.
niðurlag bréfs hans um mynd Sölva sem á „að
sýna Skrattann stinga háttvirtum Landshöfð-
ingjanum upp í r-gatið á sér“ (123). Frönsku-
slettuna „ne pas?“ notar Friðrik í bréfmu og
tófan notar hana líka þegar hún og Baldur eiga
í samræðum (110 og 123). Lýsingar á Baldri
með þorskhausinn og af samtali hans við tóf-
una miða einnig að því að sýna Baldur sem
hinn mesta stupidus.
4. Niðurlag
Hér hefur verið sýnt fram á að sagan er marg-
slungnari en svo að fjalla eingöngu um baráttu
hinna goðsögulegu andstæðna, góðs og ills. Rétt
er að sögumaður miðar að því að gera Friðrik að
merkisbera hins góða og Baldur þess illa. Hið
góða kemur einna helst firam í viðhorfum Friðriks
til einstaklinga eins og Obbu sem hann sér með
augum rómantíkurinnar og vill gefa þeim tæk-
ifæri til að lifa í takt við náttúru sína. Baldur fær
hins vegar orð á sig fýrir að vera hinn illi enda
talinn ala sóknarbörn sín á fáfræði sem endur-
speglast í fordómum hans gagnvart Öbbu og
Hálfdáni. Baldur er ekki sigldur maður eins og
Friðrik og virðist lítið hafa kynnst rómantískum
straumum. Það er því ekkert undarlegt að þessir
sveitungar hafi ekki náð saman.
En í sögunni leikur sögumaður sér með
myndbreytingar og lumar á öðrum leyndari og
ekki síður spennandi söguþræði sem er sorgar-
leikur Friðriks. Eins og sýnt hefur verið fram á
má tína til mýmörg dæmi úr hverjum kafla sem
styðja þá túlkun að Friðrik sé í forgrunni sem
hinn ónefndi sögumaður. Hinn undirliggjandi
þráður sögunnar er að persóna Friðriks breytist
úr hinum góða í þann sem er haldinn svæsinni
þráhyggju og ranghugmyndum eins og hatur
hans á Baldri sýnir. Augljóst er að Friðrik ber
þess menjar að hafa drabbað og svallað á Kaup-
mannahafnarárum sínum þar sem hann sótti í
vímuna og eftirköstin fýlgja honum áfram.
Niðurstaðan er því sú að sagan hverfist fyrst
og fremst um persónu Friðriks en ekki átök
hans og Baldurs eins og segir á bókarkápunni.
Enn fremur hefur verið sýnt fram á að það er
Friðrik sem varpar skugga á Baldur. En skugga
Friðriks bregður oft fyrir þótt hann kjósi stund-
um að villa öðrum sýn með dulbúningi. Sá bún-
ingur er hvorki hreinn né flekklaus frekar en
búningar annarra ógleymanlegra persóna
heimsbókmenntanna. Þótt hér sé ekki glímt við
einhverja morðgátu heldur margfaldar mynd-
breytingar hefur verið sýnt fram á að Friðrik
viðhefur ekki ósvipuð vinnubrögð og Sherlock
Holmes við að leysa erfiðar þrautir. Samlíking-
in nær ekki einvörðungu til vinnubragðanna
heldur einnig til útlits og hegðunar. Við þessa
samlíkingu verður sagan á margan hátt kómísk
en einnig tregablandin. Staða Friðriks er aumk-
unarverð í ljósi þess að hann sem hæfileikarík-
ur maður endar í afdalasveit í engu sambandi
við umheiminn.
Heimildir
Halldór Guðmundsson. 1983. „Symbólismi". Hugtök og
heiti í bókmenntafrœði. Bls. 272. Jakob Benedikts-
son ritstýrði. Mál og Menning, Reykjavík.
Jón Oskar. 1984. Sölvi Helgason. Listamaður á hrakningi.
Heimildasaga. Isafoldarprentsmiðjan, Reykjavík.
Kristján Arnason. 2004. Mörk mennskunnar. Tímarit
Máls og menningar 65(2):109—111.
Sjón. 2003a. iSkugga-Baldur. Þjóðsaga. Bjartur, Reykja-
vík.
Sjón. 2003b. Skáldskaparfræði stefnumótsins. Lesbók
Morgunblaðsins, 29. nóvember. [Viðtal: Þröstur
Helgason ræðir við Sjón.]
Um myndbreytingar. [An árs.] Bjartur. Slóðin er: http://
www.bjartur.is/?i=428co=760. Sótt 10. janúar2007.
64