Mímir - 01.06.2007, Page 89

Solveig Brynja Grétarsdóttir
„Eg skal kveða um eina þig“
Um ástarljóð Páls Olafssonar
Hér fara á eftir tveir hlutar úr B.A.-ritgerð
minni í íslensku frá því í febrúar 2004, Inn-
gangur og lokaþátturinn, Mál ástarinnar (lítið
eitt styttur). í þeim síðarnefnda fjalla ég um
skáldskaparmál Páls. Eg kanna stöðu hans í
tíðarandanum með því að bera hann saman við
nokkra samtíðarmenn hans meðal skálda sem
fengust gjarnan við að yrkja um ástina Qónas
Hallgrímsson, Benedikt Gröndal, Bjarna Thor-
arensen og Gísla Brynjúlfsson) og geri grein
fyrir því hvar ég tel tungutakið í ástarljóðum
hans sprottið.
Inngangur
Hinn „austfirski Ovidíus
Langþekktastur af óskólagengnum skáldum í
bændastétt á Austurlandi er Páll Olafsson
(1827-1905). Hann má telja einn af höfuð-
skáldum 19. aldar og hafa ljóð hans og lausa-
vísur lifað blómlega í meðförum manna allt
fram á þennan dag.
Eitt er það sem skilur Pál Ölafsson frá öðr-
um skáldum en það eru ástarljóð hans. Er það
mesta safn þeirrar tegundar sem til er eftir ís-
lenskt skáld. 1 þremur útvarpsþáttum um Pál,
sem Þórarinn Hjartarson sagnfræðingur samdi
og flutti árið 1997 og nefndi Riddarinn frá
1 Sbr. nafngift Einars Benediktssonar (Dagskrá 1896:
47).
Hallfreðarstöðum, benti hann á þá sérstöðu ást-
arljóða Páls að þau eru öll ort einni og sömu
konunni, og aukinheldur hélt Páll áfram að
yrkja til hennar eftir að hún varð eiginkona
hans 1880, allt þar til hann lést 1905. Gera má
því skóna að þessi ástarljóðakveðskapur hafi
staðið sleitulaust í a.m.k. fjörutíu ár.2
Þótt ástarljóðin séu að stórum hluta ort á
rómantískum tíma í bókmenntum þjóðarinn-
ar eru þau samt fremur með klassísku og raun-
sæislegu yfirbragði. Þessi þáttur er stærstur í
höfundarverki Páls og verður hann megin-
uppistaðan í umijöllun minni, því að um hann
hefur sáralítið verið skrifað. Ástæða þess er
e.t.v. einkum sú að þegar ástarljóðin urðu seint
og um síðir kunn almenningi fyrir staka röð
tilviljana átti efni þeirra og stíll ekki náðarvon
í íslenskum bókmenntasmekk.
Mál ástarinnar
Páll og tungumálið
Ekki er hægt að segja að skáldskaparmál Páls
sé að öllum jafnaði flókið, dýrt eða langsótt.
Fremur lítið fer fyrir heitum og kenningum og
sjaldan setur hann sig og ástmey sína í fjarræn-
ar og annarlegar kringumstæður. Að þessu leyti
eru ástarljóð hans nálæg, auðskilin og einlæg;
hversdagslegt og opinskátt málfarið gerir efni
2 Þórarinn Hjartarson 1997; 1. þáttur.
87