Mímir - 01.06.2007, Síða 118

Carroll segir að í hryllingssögum séu inn-
byggðar leiðbeiningar um hvernig áheyrendur
eigi að bregðast við sögunum. Þessar leiðbein-
ingar sjáum við í viðbrögðum sögupersóna,
mennska fólksins, við skrímslunum í hryllings-
sögum. Hryllingssögur kenna okkur því viðeig-
andi leiðir til að bregðast við skrímslum ef við
skyldum nú einhvern tíma hitta svoleiðis
veru.13 Það kannast allir við að hafa einhvern
tíma verið hræddir við eitthvað, kannski
myrkrið eða það sem hugsanlega leynist í því,
marr í gólfijölum eða vindinn sem gnauðar fyr-
ir utan. Þetta á sérstaklega við um börn og þess
vegna skiljum við svo vel ótta Nonna og vina
hans og samsömum okkur þeim.
Þegar Nonni heyrir soghljóðið í skápnum
liggur hann í svitakófi í rúminu og reynir eins
og hann getur að útiloka það. Hann er grafkyrr
og þorir varla að anda. Þegar hann síðan gægist
undan sænginni heyrir hann hljóðið mjög
greinilega. Hann finnur „skelfinguna blossa
upp inni í sér, þjóta um allan líkamann og
streyma upp í háls þar sem hún breyttist í ösk-
ur“ (39). Hann kastar yfir sig sænginni og öskr-
ar á mömmu sína. Þegar Nonni liggur stífur í
rúminu, kallar á mömmu sína og heimtar að hafa
ljósið kveikt og skáphurðina lokaða finnst okk-
ur það vera viðeigandi viðbrögð við skelfingunni,
hvort sem hún er raunveruleg eða ekki. Og
þegar Nonni sér skrímslið í fyrsta sinn verður
honum svo mikið um að það líður yfir hann
(86):
Þrjú eldrauð augu störðu á hann innan úr
skápnum. Skelfingin sem greip hann var svo
kröftug að það var eins og færi um hann raf-
lost. Hann reyndi að öskra en hljóðið festist í
hálsi hans. Rauð augun leiftruðu og drógust
saman í þrjár illkvittnislegar rifur.
Nonni fann fyrir heitri bleytu í klofmu,
fann hvernig veruleikinn skildi við hann og
myrkrið varð algjört. Hann féll aftur fyrir sig
og inn í meðvitundarleysið.
13 Noél Carroll 1990:30-31.
Þegar Brynja verður hrædd verða fætur hennar
máttlausir og henni finnst hún þurfa að grafa
sig niður, loka á þessa hræðilegu sýn (178) —
alveg eins og við gerum þegar við hjúfrum okk-
ur undir sæng eða teppi við lestur hryllings-
sagna, eða lokum augunum og setjum púða
fyrir andlitið þegar við horfum á skelfilega kvik-
mynd.
Hið raunverulega skrímsli
Börnin í Húmdölum er gegnsósa af ofbeldi,
blóði, dauða og öðrum hryllingi en það skelfi-
legasta við bókina er þó úttekt sögunnar á því
ofbeldi og misnotkun sem mörg börn á Islandi
og annars staðar í heiminum búa við. Samfé-
lagið er illt og börnin bera þess merki og pers-
ónur þeirra sýna reiði og ótta við að verða
yfirgefnar eða hafnað. Saman byggja börnin
upp styrk til að takast á við hið illa, en sá styrk-
ur er um leið bundinn hinu illa því að reiði
þeirra byggist fyrst og fremst á varnarleysi og
valdaleysi þeirra gagnvart eigin lífi. Þegar þau
loks geta gert eitthvað er eins og þau hafi ekki
stjórn á styrk sínum. Illskan kemst í börnin og
reiði þeirra og andúð gagnvart núverandi
ástandi brýst út í gríðarlegu ofbeldi þar sem
höfuð þeytast af búkum, önnur springa og
blóðið flæðir, fossar og spýtist í allar áttir. Þegar
börnin beita nýfundnum styrk sínum eru þau
satt að segja engu skárri en skrímslið sjálft.14
Næstum öll vandamál barnanna eru foreldr-
unum að kenna, skrímslið er þar ekki undan-
skilið. Það er kunnuglegt stefið um að börn séu
næmari en fullorðið fólk og að þessi næmni
eldist af þeim. Börnin í Húmdölum eru engin
undantekning frá þessari reglu, sérstaklega ekki
Isak. Hann er ofurnæmur, eins og amma hans
kallar það, og getur meira að segja smitað ann-
að fólk af hæfileikum sínum og skapað áþreif-
anlegar eftirlíkingar af því sem býr í hugar-
14 Dagný ICristjánsdóttir 2005:39.
116